Zasady dokonywania odpisów amortyzacyjnych w firmie podatnika i ujęcie ich w koszty podatkowe wymagają szerokiej analizy, szczególnie jeśli drugą działalność gospodarczą prowadzi małżonek. Ustawa o podatku dochodowym wskazuje na ograniczenia, m.in. w zakresie jednorazowej amortyzacji.

Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 22g ust. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – środek trwały stanowiący współwłasność podlega amortyzacji podatkowej u każdego ze współwłaścicieli w proporcji do udziału we własności, ale nie dotyczy to środków trwałych stanowiących wspólność majątkową małżonków, chyba że małżonkowie wykorzystują składnik majątku w działalności gospodarczej prowadzonej odrębnie. Jeżeli w małżeństwie panuje ustrój rozdzielności majątkowej, to gdy wspólny składnik majątku jest wykorzystywany wyłącznie w działalności gospodarczej jednego z małżonków, podstawą dokonywania od niego odpisów amortyzacyjnych będzie wartość początkowa ustalona proporcjonalnie do udziału małżonka we współwłasności tego składnika (wyrok NSA z 6 grudnia 2022 r., sygn. akt II FSK 988/20).

Podatnicy, w roku podatkowym, w którym rozpoczęli działalność gospodarczą, z zastrzeżeniem art. 22k ust. 11 ustawy PIT, oraz mali podatnicy, mogą dokonywać jednorazowo odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych zaliczonych do grupy 3-8 KŚT, z wyłączeniem samochodów osobowych. Odpisów tych dokonuje się w roku podatkowym, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Łączna wartość wspomnianych odpisów nie może przekroczyć w roku podatkowym równowartości kwoty 50.000 euro. Tak wynika z art. 22k ust. 7 ustawy PIT.

Prawa do jednorazowej amortyzacji, na podstawie art. 22k ust. 11 ustawy PIT, pozbawiony jest podatnik rozpoczynający prowadzenie działalności gospodarczej:

• który w roku rozpoczęcia tej działalności, a także w okresie dwóch lat, licząc od końca roku poprzedzającego rok jej rozpoczęcia, prowadził działalność gospodarczą samodzielnie lub jako wspólnik spółki niebędącej osobą prawną,
• jeżeli w roku rozpoczęcia tej działalności, a także w okresie dwóch lat, licząc od końca roku poprzedzającego rok jej rozpoczęcia, małżonek podatnika prowadził działalność gospodarczą samodzielnie lub jako wspólnik spółki niebędącej osobą prawną, a między małżonkami istniała w tym czasie wspólność majątkowa.

Przykładowo, jeśli żona podatnika od 2022 r. prowadzi działalność gospodarczą i między małżonkami istniała w tym czasie wspólność majątkowa, to podatnik rozpoczynający w 2024 r. działalność gospodarczą jeszcze nie może skorzystać z jednorazowej amortyzacji.

Warunkiem jest więc występująca wspólność majątkowa. Nie istnieją przeszkody, które uniemożliwiałyby skorzystanie z jednorazowej amortyzacji podatnikowi, który wraz z małżonkiem ma ustanowioną rozdzielność majątkową. Natomiast, małżonek przejmujący do używania w swojej działalności gospodarczej środek trwały, który dotychczas był amortyzowany w działalności współmałżonka, przejmuje nie tylko wysokość wartości początkowej tego środka trwałego, ale również przyjętą przez współmałżonka metodę amortyzacji i uwzględnia dokonane już przez niego odpisy amortyzacyjne (m.in. stanowisko Dyrektora KIS w interpretacji z 21.11.2019 r., 0115-KDIT2-3.4011.415.2019.3.KP). Natomiast wydatki związane z eksploatacją takiego składnika zalicza on do firmowych kosztów podatkowych w pełnej poniesionej wysokości lub z ograniczeniem przewidzianym dla samochodów osobowych.