Rozliczenie roczne podatników umożliwia skorzystanie z wielu ulg, w tym również ulgi dla samotnie wychowujących dziecko. Jednak preferencja ta nie może być odczytywana w ten sposób, że każda osoba mająca dzieci i znajdująca się w stanie wolnym jest osobą samotnie wychowującą dziecko. Osoba ta musi faktycznie wychowywać dziecko samotnie, tj. bez wsparcia drugiego z rodziców. W przypadku osób pozostających w związku małżeńskim, o samotnym wychowywaniu dziecka przesądza orzeczenie sądowe o sprawowaniu władzy rodzicielskiej przez jedno z rodziców, orzeczenie o separacji lub odbywanie kary pozbawienia wolności.

W art. 6 ust. 4f ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych ustawodawca zastrzegł, że ww. preferencyjne opodatkowanie nie ma zastosowania do osoby, która wychowuje wspólnie z drugim rodzicem albo opiekunem prawnym co najmniej jedno dziecko, w tym również gdy dziecko jest pod opieką naprzemienną, w związku z którą obydwojgu rodzicom zostało ustalone świadczenie wychowawcze zgodnie z art. 5 ust. 2a ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci. Zdaniem organów podatkowych, wychowania dziecka nie da się „podzielić”, jest to ciągły i długotrwały rozwój, na który w tym przypadku składa się wspólna praca obojga rodziców. Dlatego też, okoliczność, że dwie osoby wychowują to samo dziecko zgodnie z porozumieniem wyklucza możliwość uznania, że którakolwiek z tych osób wychowuje dziecko samotnie (Dyrektor KiS w interpretacji z 27 października 2023r., sygn. 0115-KDIT2.4011.411.2023.1.KC).

Do pełnoletnich dzieci wystarczające jest, by rodzic realizował obowiązek alimentacyjny w formie alimentów pieniężnych, by można było przyjąć, że wychowuje te dzieci (stanowisko wyrażono m.in. w interpretacji Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 29.04.2019 r.,0113-KDIPT2-2.4011.152.2019.2.ACZ). Rodzic, który jest określonego stanu cywilnego – panna, kawaler – i w pojedynkę troszczy się o zaspokojenie bieżących potrzeb dziecka, nie traci statusu osoby samotnie wychowującej dziecko z racji utrzymywania sporadycznych kontaktów z dzieckiem przez drugiego rodzica lub płacenia przez niego alimentów. Również otrzymywanie renty rodzinnej nie wyklucza możliwości rozliczenia jako osoba samotnie wychowująca dziecko. Przychodów z tytułu renty rodzinnej uzyskiwanych przez dziecko nie łączy się z przychodami rodziców. Pozwala to na objęcie tych dochodów odrębnym limitem kwoty wolnej od podatku, czyli 30.000 zł.

Jednocześnie przepisy ustawy PIT nie uzależniają prawa podatnika do preferencyjnego opodatkowania jego dochodów od tego, czy przez cały rok był osobą samotnie wychowującą dziecko. Wystarczające jest zatem, aby taki stan zaistniał w ciągu roku, a nie trwał przez cały rok. Przykładowo, w przypadku gdy dochodzi do śmierci jednego z małżonków, którzy wychowywali wspólne dzieci, drugi z rodziców może uzyskać status osoby samotnie wychowującej dziecko. Jako samotny rodzic, taki podatnik w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym zmarł jego współmałżonek, może skorzystać z preferencyjnego sposobu opodatkowania polegającego na tym, że podatek określa on w podwójnej wysokości podatku obliczonego według skali podatkowej od połowy swoich dochodów (powiększonych ewentualnie o dochody dziecka małoletniego na zasadach z art. 7 ustawy o PIT).