Wykup przedmiotu leasingu zarówno operacyjnego jaki i finansowego dla podatników jest czynnością kończącą usługę udostępnienia majątku przez finansującego i wymagalność dalszych spłat rat. Przepisy ustawy o rachunkowości przewidują wprost sytuację wykupu środka trwałego po zakończeniu umowy leasingu finansowego, wówczas w dalszym ciągu pozostaje on w aktywach korzystającego.

Zgodnie z pkt 7.8 Krajowego Standardu Rachunkowości Nr 5 – „Leasing, najem i dzierżawa” (Dz.U. MF poz. 77) – w przypadku nabycia przedmiotu leasingu za opłatę końcową jest on w dalszym ciągu wykazywany w aktywach korzystającego, który kontynuuje jego amortyzowanie przez okres ekonomicznej użyteczności. Szacunek okresu ekonomicznej użyteczności podlega okresowej weryfikacji (art. 32 ust. 3 ustawy o rachunkowości). Natomiast, w ustawie o podatku CIT brak jest analogicznego przepisu, który wprost określałby sposób potraktowania niezamortyzowanej części po wykupie środka trwałego z leasingu finansowego.

Jeżeli podatnik, wprowadzając do ewidencji środek trwały wykorzystywany przez niego na podstawie umowy leasingu finansowego, ustalił stawki amortyzacyjne, metodę tę zobowiązany jest stosować przez cały okres amortyzacji, tj. nawet wówczas, gdy przedmiot leasingu został przez niego wykupiony z leasingu, gdyż nadal pozostaje on w ewidencji jego środków trwałych. W takim przypadku zmiana własności nieruchomości poprzez wykup nieruchomości po zakończeniu umowy leasingu finansowego nie ma znaczenia dla kontynuowania amortyzacji zgodnie z przepisami ustawy o podatku CIT i zaliczania odpisów do kosztów uzyskania przychodów. Stanowisko takie zaprezentował m.in. Dyrektor KiS w interpretacji z 19 grudnia 2023 r., sygn. 0114-KDIP2-2.4010.314.2023.1.KW.

Kwota wykupu powinna zostać zawarta w wartości początkowej środka trwałego na początku okresu amortyzacji, wówczas w momencie wykupu należy pozostawić wartość dotychczasową, gdyż jest ona kompletna i kontynuować amortyzację według uprzednio ustalonych zasad. Jeśli na moment podpisania umowy leasingu, podatnik nie zawarł ceny wykupu w wartości początkowej środka trwałego, to po zakończonej umowie zobowiązany będzie dokonać korekty wartości początkowej środka trwałego oraz powinien skorygować poziom odpisów amortyzacyjnych dokonanych w trakcie trwania umowy leasingu.

Natomiast, gdy wydatki na środki trwałe przekraczają kwotę 10 000 zł w danym roku stanowią ulepszenie środka trwałego. Tego rodzaju wydatki powiększają wartość początkową środka trwałego i podlegają amortyzacji zgodnie z metodą amortyzacyjną stosowaną dla środka trwałego.

Nakłady na ulepszenie środka trwałego wykorzystywanego na podstawie umowy leasingu finansowego, które ponosi podatnik nie są wydatkami o charakterze odtworzeniowym, przywracającym jedynie pierwotną wartość użytkową, ale powodują istotną zmianę cech użytkowych środka trwałego. W stosunku do tych nakładów nie można ustalić indywidualnej stawki amortyzacyjnej. Zgodnie z art. 16a ust. 2 ustawy o podatku CIT, odrębnym środkiem trwałym jest „inwestycja w obcym środku trwałym” i odrębnym „składniki majątku wykorzystywane na podstawie umowy leasingu finansowego”.

Indywidualne stawki amortyzacyjne są ustalane tylko w przypadku inwestycji w obcych budynkach lub budowlach. Nie ma również znaczenia fakt, iż nakłady na ulepszenie środka trwałego są ponoszone w trakcie trwania umowy leasingu finansowego jak również po jego wykupie i zakończeniu umowy leasingu. W dalszym ciągu podatnik będzie miał do czynienia z tym samym środkiem trwałym.