Początek roku to okres udzielania rabatów rocznych dla kontrahentów, którzy przekroczyli określony pułap zakupów w roku ubiegłym. Są różne formy udzielonego rabatu, w zależności również od roli w długim łańcuchu dostaw . Rabat (opust, obniżka) może mieć charakter:

– bezpośredni – gdy udzielany jest bezpośredniemu kontrahentowi/nabywcy lub

– pośredni – gdy udzielany jest podmiotowi kolejnemu/dalszemu w łańcuchu dostaw, tj. niebędącemu bezpośrednim kontrahentem podmiotu przyznającego rabat.

Obniżka ceny, upust – rabat udzielony w momencie sprzedaży (rabat transakcyjny), nie ma znaczenia dla ustalenia podstawy opodatkowania podatkiem od towarów i usług, ponieważ kwota zapłaty należna od nabywcy już go uwzględnia – dane dotyczące rabatu znajdą swoje odzwierciedlenie w wystawionej fakturze stwierdzającej dokonanie sprzedaży. Natomiast, jeżeli obniżenie ceny/udzielenie rabatu ma miejsce po dokonaniu sprzedaży i wystawieniu faktury, w której dokonano pierwotnego określenia obrotu (rabat potransakcyjny), wówczas czynność ta wymaga wystawienia faktury korygującej zmniejszającej wartość towarów i usług, zgodnie z art. 106j ust. 1 ustaw.

Zgodnie z interpretacją Dyrektora KiS z dnia 31 grudnia 2024 r., sygn.. 0111-KDIB3-1.4012.657.2024.2.KO rabat (opust, obniżka) na gruncie VAT występuje wówczas, gdy:

(i) dochodzi do obniżenia ceny dostarczonych uprzednio towarów/wykonanych usług,

(ii) występuje ścisły związek pomiędzy wypłaconą kwotą (rabatem), a zrealizowanymi dostawami towarów/wykonanymi usługami (który to związek jest identyfikowalny m.in. w przypadku, kiedy przyznanie rabatu jest uzależnione od osiągnięcia określonego poziomu obrotów),

(iii) nie istnieje świadczenie wzajemne ze strony podmiotu otrzymującego rabat.

Natomiast, udzielenie tzw. detalistom (kolejnym nabywcom w łańcuchu dostaw) rabatów powinno być dokumentowane innym niż faktura dokumentem, np. notą księgową. Potwierdza to stanowisko Dyrektora KIS m.in. w interpretacji indywidualnej z dnia 20 listopada 2023 r. (sygn. 0111-KDIB3-1.4012.641.2023.1.IK), zgodnie z którym w przypadku udzielenia rabatu kolejnemu nabywcy w łańcuchu dostaw i przy braku bezpośredniej transakcji pomiędzy nimi, czyli w sytuacji, kiedy między kontrahentami nie miała miejsca dostawa lub świadczenie usług i w konsekwencji nie było wystawionej faktury, z uwagi iż nie jest możliwe odwołanie się do faktury pierwotnej,  przyznanie rabatu pośredniego nie powinno być udokumentowane fakturą korygującą, o której mowa w art. 106j ustawy. Faktura korygująca jest dokumentem potwierdzającym zmiany w bezpośredniej transakcji pomiędzy podatnikiem a nabywcą, któremu uprzednio podatnik wystawił fakturę z tego tytułu.

Noty księgowe dokumentujące rabaty pośrednie zastępują niejako faktury korygujące.

W rezultacie ww. noty będą zawierać kwoty brutto oraz wyliczone na ich podstawie kwoty netto i VAT (metodą ,,w stu”). A więc, pomniejszenie podstawy opodatkowania VAT i podatku należnego powinno być dokonane na podstawie dowolnego dokumentu/dowodu, który dokumentuje udzielenie rabatu pośredniego, innego niż faktura (czyli np. noty księgowej). Zmniejszenie wysokości podstawy opodatkowania VAT i podatku należnego podatnik powinien wykazać w okresie rozliczeniowym, w którym wypłacono detaliście środki pieniężne z tytułu udzielonego rabatu.