Jednym ze sposobów uprawdopodobnienia nieściągalności jest zgodnie z art. 16 ust. 2a pkt 1 lit. c) ustawy o CIT potwierdzenie istnienia wierzytelności poprzez prawomocne orzeczenie sądu i skierowanie jej na drogę postępowania egzekucyjnego. W przypadku, gdy dłużnik jest podmiotem zagranicznym, dopuszczalne są dokumenty zagranicznych organów, pod warunkiem, że wywołują one takie skutki prawne, jakie rodzą na gruncie polskiego prawa.

Przykładowo Dyrektor KIS w interpretacji z 6 września 2022 r., sygn. 0111-KDIB1-1.4010.269.2022.1.BS stwierdził, że nie można zgodzić się, że prawomocny wyrok sądu ukraińskiego, w połączeniu z brakiem możliwości wszczęcia postępowania egzekucyjnego w Ukrainie (spowodowanym działaniami wojennymi), uprawdopodabnia nieściągalność wierzytelności w rozumieniu art. 16 ust. 2a pkt 1 ustawy o CIT. Zgodnie z literalnym brzmieniem ww. przepisu, fakt, iż wobec ukraińskiego dłużnika nie zostało wszczęte postępowanie egzekucyjne, przesądza o tym, że nie została spełniona przesłanka uprawdopodobniona na podstawie art. 16 ust. 2a pkt 1 lit. c tej ustawy. Podatnik więc nie może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów odpisu aktualizującego wartość należności od ukraińskiego dłużnika. Natomiast, jeśli polski podatnik otrzyma postanowienie o nieściągalności wydane przez właściwy zagraniczny organ postępowania egzekucyjnego to jest to wystarczający do zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów dokument. Podatnik dla celów dowodowych powinien jednak dysponować oryginalnym dokumentem wydanym przez ten organ, przetłumaczonym na język polski bądź pismami, których autentyczność została potwierdzona notarialnie. (m.in. wyrok NSA z 13.01.2016 r., II FSK 2708/13).

Podobnie byłoby w zakresie uprawdopodobnienia nieściągalności w przypadku kontrahenta z Rosji, polski podatnik powinien otrzymać dokument – informację o postępowaniu likwidacyjnym, która została zarejestrowana w Jednolitym Państwowym Rejestrze Osób Prawnych – rosyjskim odpowiedniku polskiego Krajowego Rejestru Sądowego. Tym samym spełniona zostanie przesłanka uprawdopodobnienia nieściągalności wierzytelności, o której mowa w art. 16 ust. 2a pkt 1 lit. a czyli postawienie dłużnika w stan likwidacji. (m.in. pismo z dnia 29 listopada 2022 r., Dyrektora KIS, sygn. 0114-KDIP2-2.4010.77.2022.1.SP).

Zaliczenie wartości odpisu aktualizacyjnego wysokość należności może nastąpić dopiero w roku podatkowym, w którym spełnione zostały oba warunki, tj. dokonano odpisów aktualizacyjnych i uprawdopodobniono nieściągalność wierzytelności. Jeżeli podatnik zaliczy odpis aktualizacyjny wartość należności podatkowej w innym (np. późniejszym) roku podatkowym niż rok podatkowy, w którym spełniono przesłanki ustawowe, będzie zobligowany do korekty rocznego zeznania podatkowego (interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z dnia 21 lutego 2013 r., sygn. ITPB3/423-702/12/PS). Czas odgrywa istotną rolę, gdyż jeśli odpisane wierzytelności zagranicznych kontrahentów przedawnią się i nie będzie prowadzonych czynności zmierzających do ich wyegzekwowania przed sądem to takie wierzytelności nie mogą być kosztem (art. 16 ust. 1 pkt 20 ustawy CIT) i różnica bilansowa i podatkowa z tego powodu będzie trwała.
dr Małgorzata Rzeszutek

doradca podatkowy