Pieniądze przeznaczone w spółce akcyjnej na zysk należą do akcjonariuszy

Wyrok dotyczy wykładni przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Fiskus w odpowiedzi na wniosek spółki akcyjnej, o wydanie interpretacji indywidualnej w zakresie pytania o to, czy wydatki związane z wypłatą dywidendy są kosztami uzyskania przychodów w rozumieniu art. 15 ustawy o CIT, odpowiedział negatywnie. Uznając stanowisko wnioskodawczyni za nieprawidłowe, organ interpretujący stwierdził, że wskazywane przez spółkę wydatki dotyczące wypłaty dywidendy i inne koszty dotyczące wypełniania obowiązków ustawowych nie mogą zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, o których mowa w art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p., albowiem wydatki te nie stanowiły kosztów funkcjonowania spółki związanych z uzyskiwaniem przez nią przychodów. Takie rozstrzygnięcie zostało przez spółkę zaskarżone do WSA, który przychylił się do stanowiska dyrektora izby skarbowej, podobnie zrobił również na etapie kasacji NSA.

Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że nie każdy wydatek, który został poniesiony przez podatnika, nawet będący kosztem w sensie bilansowym, i jednocześnie niewymieniony w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT będzie kosztem uzyskania przychodów. NSA odwołując się m. in. do wyroku o sygn II FSK 514/09, jednoznacznie wskazał, że przy kwalifikowaniu określonego wydatku jako kosztu uzyskania przychodu koniecznym jest przeanalizowanie go indywidualnie pod kątem bezpośredniego lub pośredniego związku z przychodem bądź też zabezpieczeniem lub zachowaniem jego źródła. Przy czym w sytuacjach, gdy związek ten jest niejednoznaczny, należy się odwołać do zasad racjonalnego rozumowania, odrębnie w odniesieniu do każdego wydatku, oceniając, czy określone działanie podatnika było uzasadnione i celowe.

NSA w wyroku odwołał się także do art. 347 Kodeksu spółek handlowych, i na podstawie analizy wskazanego przepisu wskazał, że roszczenie o wypłatę dywidendy stanowi element cywilnoprawnego stosunku zobowiązaniowego pomiędzy dwoma podmiotami prawnymi, tj. spółką dysponującą przychodem w postaci pieniędzy a akcjonariuszem, któremu przysługuje prawo do żądania dywidendy. Skoro roszczenie o wypłatę dywidendy nie jest należnością spółki, lecz akcjonariusza, to choć jest pochodną osiągniętego zysku, nie można jej utożsamiać z jej przychodem. W konsekwencji, w świetle treści art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p., który stanowi, że kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów, wypłata dywidendy nie może stanowić kosztu uzyskania przychodów, gdyż wydatek ten nie służy temu celowi.

NSA w uzasadnieniu do wyroku odwołał się do argumentacji zawartej w uchwale z 12 grudnia 2011 r. (II FPS 2/11), która mimo, iż dotyczyła uznania za koszt uzyskania przychodów to dla potrzeb rozpatrywanej sprawy ma istotne znaczenie. NSA w uchwale stwierdził jednoznacznie, że należy odróżnić cel podatnika – spółki akcyjnej, jakim jest dążenie do osiągnięcia przychodów (zysków) z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej lub do zabezpieczenia albo zachowania źródła przychodów od wywiązania się z obowiązku wobec akcjonariuszy wynikającego z odrębnych przepisów. Z tych też powodów ewentualne "sankcje" w postaci wydatków z tytułu "niedopełnienia obowiązków" utraty "wizerunku spółki" z powodu niewypłacenia dywidendy jako nie mające związku z przychodem, nie mogły w świetle treści art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p. zostać uznane za koszt uzyskania przychodu.

Adam Żądło
Maciej Bratkowski