Jeśli łączna kwota pobranych przez wspólnika zaliczek na poczet zysku byłaby wyższa niż przypadający na wspólnika zysk wypracowany przez spółkę w danym roku, to powinna być podejmowana uchwała przewidująca obowiązek dokonania zwrotu tej nadwyżki do spółki. Po stronie wspólników spółek osobowych, np. jawnej, dochód ten będzie opodatkowany na bieżąco, wraz z jego uzyskiwaniem, w formie zaliczek na podatek dochodowy i następnie rozliczenia rocznego. Przepisy ustawy o PIT nie przewidują natomiast opodatkowania na moment wypłaty zysków ze spółki jawnej do wspólników, jeśli zysk ten jako dochód wspólnika był wcześniej opodatkowany podatkiem dochodowym. Potwierdza to np. interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 2 września 2011 r. (sygn. IBPBI/1/415-592/11/KB).

Jeśli łączna kwota pobranych przez wspólnika spółki jawnej zaliczek na poczet zysku jest wyższa niż przypadający na tego wspólnika zysk wypracowany przez spółkę jawną w danym roku, to wspólnik powinien dokonać zwrotu tej nadwyżki do spółki jawnej, a gdyby nie dokonał takiego zwrotu to po jego stronie powstaje przychód z nieodpłatnych świadczeń. W przypadku wspólnika spółki jawnej przychód ten określa się proporcjonalnie w takiej wysokości, w jakiej wspólnik ten uczestniczy w zyskach spółki. Przychodem tym jest wartość rynkowa odsetek, jakie wspólnik spółki jawnej musiałby zapłacić za pozyskanie kapitału odpowiadającego kwocie wskazanej nadwyżki. Wysokość tego przychodu powinna być określona na dzień jego uzyskania. Kwota świadczenia należnego spółki może ulec zmianie w czasie i być w innej wysokości niż wynikająca z różnicy między otrzymanymi zaliczkami a przypadającym udziale w zysku rocznym spółki (np. pomniejszona o częściowe spłaty albo podwyższona o odsetki ustawowe). Podobne stanowisko zaprezentował Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z dnia 8 grudnia 2022r. , sygn. 0113-KDIPT2-3.4011.789.2022.1.MS.

Natomiast, przychód z nieodpłatnych świadczeń nie powstanie, jeśli kwota nadwyżki zostanie potrącona z zaliczką na poczet zysku za kolejny rok. Potrącenie będzie oznaczało tutaj wzajemne uregulowanie zobowiązań między wspólnikiem a spółką. Skutkiem potrącenia będzie uregulowanie zobowiązania wspólnika do zwrotu nadwyżki do spółki. Potrącenie ma więc taki sam skutek prawny jak zapłata tej nadwyżki przez wspólnika do spółki. W zakresie potrąconej kwoty nadwyżki nie wystąpi więc sytuacja, w której wspólnik korzystałby z nienależnych mu środków pieniężnych.

Podobna sytuacja miałaby miejsce, gdy nadwyżka, która w dniu zatwierdzenia sprawozdania finansowego spółki i podjęcia uchwały o podziale zysku spółki zostanie wpłacona na rachunek bankowy spółki. Wówczas wspólnik nie uzyskuje przychodu z nieodpłatnych świadczeń w związku z otrzymaniem zaliczek na poczet zysku wyższych niż przypadający na niego zysk spółki za dany rok w zakresie kwoty tej nadwyżki, gdyż ją wpłaca nie później niż w dniu podjęcia uchwały.

Najbliższe miesiące przy zamknięciu 2022 roku będą wymagały analizy zaliczkowych wypłat dla wspólników i weryfikacji z punktu widzenia zapisów w księgach rachunkowych ostatecznej kwoty przypadającej na danego wspólnika. Należy również sprawdzić czy spółka osobowa nie płaciła w trakcie roku składek ZUS za wspólników, gdyż to też powinno być rozliczone z należnym zyskiem jako zaliczka. Opłacone przez spółkę składki muszą więc być przez wspólników zrefundowane lub potrącone z zysku.
dr Małgorzata Rzeszutek

doradca podatkowy