Koszty postępowania sądowego należy ująć w dacie poniesienia jako koszty pośrednie. Zaliczenie ich w ciężar firmowych kosztów wymaga jednak właściwego udokumentowania (przykładowo przedsiębiorca powinien dysponować dowodami potwierdzającymi istnienie dochodzonej wierzytelności i danymi dłużnika). Koszty te można zaksięgować bezpośrednio w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych. Poniesienie tych kosztów wiąże się z postępowaniem trwającym niekiedy dłużej niż rok, niemniej jednak są niezbędne do wszczęcia i prowadzenia postępowania (czy dokonania konkretnej czynności) przez sąd. Jeśli w późniejszym czasie wydatki te zostaną zwrócone wierzycielowi, np. otrzyma on zasądzone koszty procesu, to wówczas powstanie przychód podatkowy. Co innego gdyby to były koszty windykacji, jeżeli ponoszone przez podatnika koszty windykacji dotyczą konkretnych odszkodowań (możliwe jest powiązanie danego wydatku z konkretną kwotą odszkodowania), to koszty te należy uznać za bezpośrednio związane z przychodami. Również przy zakupie lub wytworzeniu nowego składnika majątku mogą pojawić się spory z firmą realizującą prace, które finał mają w sądzie. Koszty sądowe związane ze sporem przykładowo z wykonawcą prac nie są kosztami bezpośrednio związanymi z wytworzeniem środka trwałego, a więc nie powinny zwiększać jego wartości początkowej.

Podobnie, koszty postępowania sądowego w sprawie wpisu do KRS ponoszone są w spółce w celu uzyskania przychodów z jej działalności (art. 15 ust. 1 ustawy CIT.). Dotyczy to zarówno kosztów sądowych wpisu, jak i innych kosztów sądowych ponoszonych w związku z postępowaniem w tej sprawie. Nie ma przeszkód, by również koszty odrzuconego wniosku stanowiły koszty spółki, skoro w dacie powstania posiadały związek przyczynowo-skutkowy z przychodami. Natomiast zwrot opłaty od odrzuconego wniosku (art. 79 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy o kosztach sądowych) w sprawach cywilnych wygeneruje w spółce przychody (art. 12 ust. 4 pkt 6a CIT).

Zagadnienie ponoszenia przez podatnika kosztów postępowania zawsze będzie związane z różnorodnością postępowań sądowych. Przesłankami, które mogą powodować eliminację z kosztów uzyskania przychodu wydatku związanego z udziałem podatnika w postępowaniu sądowym mogą być m.in.:

– wina umyślna w działaniach ze strony podatnika; 

– ze strony podatnika doszło do obejścia przepisów prawa,

– działania podatnika były niezgodne z zasadami współżycia społecznego,

– podatnik (dłużnik) podejmował działania zmierzające do nieuzasadnionego przedłużenia postępowania.

dr Małgorzata Rzeszutek

doradca podatkowy