Umowa konsorcjum należy do umów tzw. nienazwanych – umowa ta nie występuje ani w prawie cywilnym, ani podatkowym. Umowę konsorcjum można określić jako umową gospodarczą co najmniej dwóch przedsiębiorców, zawartą w celu realizacji wspólnego przedsięwzięcia, dla odniesienia wspólnych korzyści, przy jednoczesnej solidarnej odpowiedzialności wykonawców (konsorcjantów) za wykonanie umowy. Celem zawiązania konsorcjum jest najczęściej wspólne działanie przy realizacji określonego przedsięwzięcia gospodarczego, które ze względu na potencjał finansowy lub też zakres przedmiotowy przekracza możliwości jednego tylko podmiotu.

W odniesieniu do konsorcjum stroną umów zawieranych przez konsorcjum są jego uczestnicy, będący również podatnikami podatku dochodowego. Kwestię powiązań należy więc rozpatrywać w odniesieniu do samych uczestników konsorcjum, a nie bezpośrednio do konsorcjum. Obowiązek dokumentacyjny nie powstanie w przypadku zrealizowania transakcji przez uczestnika konsorcjum z tym konsorcjum, jednak powstanie on w momencie zrealizowania tej transakcji z innym uczestnikiem tego samego konsorcjum. Powyższe wynika przede wszystkim z faktu, że zawarcie umowy konsorcjum, spowoduje powstanie pomiędzy wspólnikami powiązań majątkowych, a realizowane od momentu zawarcia umowy konsorcjum transakcje pomiędzy jego uczestnikami traktowane są jako transakcje zrealizowane pomiędzy podmiotami powiązanymi, dla których może powstać obowiązek dokumentacyjny. Stanowisko takie przedstawił Dyrektor KIS w interpretacji z 20 września 2023 r., sygn. 0114-KDIP2-2.4010.375.2023.1.RK.

Ustawodawca nie zdecydował się na zwolnienie z obowiązku sporządzania dokumentacji cen transferowych w związku z zawartymi umowami konsorcjum, nawet w przypadku, gdy to wspólne przedsięwzięcie zostało powołane w celu uczestnictwa w przetargu nieograniczonego na podstawie ustawy – Prawo zamówień publicznych. Art. 11n ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych nie zawiera takiego zwolnienia. Czymś innym jest umowa konsorcjum, a czymś innym jest przetarg nieograniczony do którego przystępują podmioty powiązane. Natomiast możliwe jest zwolnienie z obowiązku dokumentacyjnego, jeśli strony umowy konsorcjum są rezydentami polskimi i wykazują dochód podatkowy oraz nie działają w specjalnych strefach ekonomicznych.( art. 11n ust. 1 ustawy CIT).

Ustawy o podatkach dochodowych nie definiują, którą wartość należy przyjąć jako wartość transakcji w przypadku zawarcia umowy konsorcjum. Co do zasady jednak, zawarcie umowy wspólnego przedsięwzięcia (umowy konsorcjum) należałoby uznać za inną transakcję niż wskazane w art. 11k ust. 2 pkt 1-3 ustawy CIT, w związku z czym za właściwy należałoby uznać limit 2 mln zł. W przypadku gdy faktura nie zostanie wystawiona wartość transakcji określa się na podstawie umów lub innych dokumentów (art. 11l ust. 2 pkt 2 ustawy CIT), otrzymanych lub przekazanych płatności (art. 11l ust. 2 pkt 3 ustawy CIT). Dochodzi jeszcze obowiązek przygotowania formularza TPR i wysłania do końca listopada do urzędu skarbowego każdego z konsorcjantów.
dr Małgorzata Rzeszutek

doradca podatkowy