Skopiuj link
Z pytaniem do organu podatkowego zwrócił się Podatnik, który zawarł umowę najmu lokalu użytkowego. W wyniku trudności z terminowym regulowaniem płatności z tytułu czynszu najmu przez najemcę, umowa została rozwiązana bez wypowiedzenia. Najemca został powiadomiony, zajmuje lokal bez tytułu prawnego i w związku z tym, że nie opuścił lokalu jest zobowiązany uiszczać odszkodowanie z tytułu bezumownego korzystania z przedmiotu najmu w wysokości dotychczasowego czynszu. Podatnik kilkakrotnie wzywał do wydania lokalu, wreszcie pozwem wytoczył przeciwko najemcy powództwo o wydanie rzeczy.
Podatnik zadał pytanie, czy bezumowne korzystanie z lokalu w omawianym przypadku podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
Podatnik od początku jasno wyrażał swoje stanowisko wobec najemcy, kilkakrotnie żądając wydania rzeczy i wnosząc do sądu powództwo o eksmisję. Podatnik stoi na stanowisku, że w rozpatrywanym przypadku nie ma do czynienia z czynnością opodatkowaną podatkiem od towarów i usług, a co za tym idzie należy ją obciążać notą księgową, nie fakturą VAT.
Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi uznał stanowisko Podatnika za prawidłowe. Organ podatkowy wskazał, że kwestią „odpłatności” ETS zajmował się w swoim orzecznictwie wielokrotnie (np. w sprawach: C-16/93, C-213/99, C-404/99) podkreślając, iż o dostawie towarów i usług za wynagrodzeniem można mówić jedynie w sytuacji, gdy istnieje ścisły związek pomiędzy wykonywanymi czynnościami i wysokością otrzymanego wynagrodzenia oparty na relacjach cywilnoprawnych pomiędzy podmiotami. Związek, o którym mowa musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można było powiedzieć, że odpłatność następuje za to świadczenie.
Czynność podlega zatem opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Przy czym związek, o którym mowa musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można było powiedzieć, że odpłatność następuje za to świadczenie.
O tym, czy bezumowne korzystanie z nieruchomości lub gruntu podlega opodatkowaniu na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, decydować muszą w każdym przypadku konkretne okoliczności.
Czynność podlega opodatkowaniu wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Kluczowym elementem dla rozstrzygnięcia czy czynność podlega opodatkowaniu jest fakt istnienia zgody, chociażby nieformalnej, na korzystanie z przedmiotu, bądź wystąpienie przez jego właściciela na drogę sądową.
Gdy po zakończeniu stosunku zobowiązaniowego biorący do używania nie chce opuścić nieruchomości, a użyczający dążąc do tego wytoczy przeciwko niemu powództwo o wydanie rzeczy, zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy użyczającym i korzystającym bezumownie z tej nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne.
Świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym na istnienie obowiązku świadczenia usługi oraz wysokości wynagrodzenia – nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody.
W konsekwencji organ podatkowy stwierdził, iż decydujące znaczenie dla opodatkowania lub nieopodatkowania bezumownego korzystania z nieruchomości po zakończeniu stosunku zobowiązaniowego mają okoliczności faktyczne. Generalnie sytuacja ta pozostaje poza opodatkowaniem podatkiem od towarów i usług. Jeżeli jednak okoliczności wskazują na dorozumiane, milczące przedłużenie umowy za wynagrodzeniem – czynność ta podlega opodatkowaniu jako świadczenie usług. Wówczas w zakresie, w jakim otrzymana należność stanowi wynagrodzenie za świadczoną usługę, podlega ona opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, w sytuacji zaś, gdy otrzymano świadczenie będące odszkodowaniem, to nie podlega ono regulacjom ustawy o podatku od towarów i usług, a tym samym nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem.
Mając na uwadze okoliczności sprawy organ podatkowy uznał, że Podatnik podjął działania mające na celu odzyskanie lokalu oddanego uprzednio w ramach umowy w najem, rozwiązał umowę bez wypowiedzenia z dniem 10 kwietnia 2014 r., kilkakrotnie wzywał do wydania lokalu, wreszcie pozwem z dnia 21 maja 20l4 r. wytoczył przeciwko najemcy powództwo o wydanie rzeczy. Z powyższego wynika zatem, że były najemca w związku z rozwiązaniem przez Podatnika umowy korzysta z przedmiotowego budynku wbrew woli Podatnika.
Jak wskazano wcześniej, świadczenie nieoparte na tytule prawnym wskazującym na istnienie obowiązku świadczenia usługi oraz wysokości wynagrodzenia nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. W przypadku bezumownego korzystania z cudzej własności właścicielowi przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za bezprawne korzystanie z jego nieruchomości. Zapłata określonej kwoty pieniężnej wiąże się z prawem żądania naprawienia wynikłej szkody z tytułu bezprawnego korzystania z nieruchomości. Żądanie wynagrodzenia (roszczenia pieniężnego) w swojej istocie nie stanowi należności za wykonanie usługi, lecz odszkodowanie. Przedmiotowego odszkodowania nie można traktować jako należności z tytułu świadczenia usługi, jest bowiem rekompensatą za niemożność pobierania pożytków i używania nieruchomości w okresie bezumownego korzystania.
W okolicznościach przedmiotowej sprawy, bezumowna czynność dokonywana bez zgody (ani wyraźnej ani dorozumianej) Podatnika, nie stanowi transakcji opodatkowanej podatkiem od towarów i usług, a zapłata z tego tytułu odszkodowania nie będzie stanowić należności za jej wykonanie. W związku z powyższym, takie odszkodowanie z tytułu bezumownego korzystania z budynku przez biorącego w użyczenie nie jest czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
Oprac.: Wojciech Zajączkowski