Osoby fizyczne, które jako fundatorzy otwierają fundację rodzinną, muszą zwrócić uwagę na właściwe przygotowanie podstawowych dokumentów fundacji, jakimi są status i spis mienia. Spis mienia to wykaz wniesionych składników majątku do fundacji przez fundatorów, ale również inne osoby. Każde kolejne wniesienie majątku pieniężnego czy rzeczowego w trakcie trwania fundacji rodzinnej wymaga aktualizacji spisu mienia. Na jego podstawie zarząd fundacji ocenia, czy świadczenie wypłacane beneficjentowi podlega w całości zwolnieniu z podatku PIT, czy wymaga opodatkowania i w jakiej części.

Zgodnie z art. 28 ust. 1 ustawy o fundacji rodzinnej określa się proporcję wartości mienia wniesionego do fundacji rodzinnej przez każdego z fundatorów lub przez fundację rodzinną. Jak stanowi natomiast art. 29 tej ustawy, proporcję, o której mowa w art. 28 ust. 1 określa się w części, w jakiej pozostaje suma wartości składników mienia wniesionego do fundacji rodzinnej przypadająca na tego fundatora lub fundację rodzinną do wartości sumy mienia wniesionego przez wszystkich fundatorów i fundację rodzinną. Tym samym, wysokość zwolnienia z podatku PIT zależna jest od wysokości proporcji mienia wniesionego do fundacji rodzinnej. Spis mienia musi być udostępniany na żądanie uprawnionych organów, w szczególności Krajowej Administracji Skarbowej.

Fundator sporządza spis mienia wnoszonego do fundacji rodzinnej na pokrycie funduszu założycielskiego. Podmiotem obowiązanym do aktualizacji spisu mienia jest zarząd fundacji. Na potrzeby zwolnienia w podatku dochodowym należy się kierować aktualną/ostatnią proporcją ustaloną zgodnie z przepisami ustawy o fundacji rodzinnej (ustaloną na moment ostatniego wniesienia mienia do fundacji rodzinnej, z uwzględnieniem wartości mienia i statusu osób wnoszących mienie na moment tego wniesienia) zamieszczoną w spisie mienia.

W przypadku wypłaty świadczenia na rzecz beneficjenta przez fundację rodzinną, to fundacja rodzinna jest zobowiązana do zapłaty 15% podatku CIT. Dodatkowo może powstać również obowiązek zapłaty podatku PIT przez beneficjenta. Przykładowo, jeśli majątek do fundacji rodzinnej wniesiony został wyłącznie przez fundatora, to proporcje z art. 27 ust. 4 i art. 28 ustawy o fundacji rodzinnej wynoszą 100 % – zatem 100 % otrzymanego od fundacji rodzinnej świadczenia przez beneficjenta będącego wobec fundatora osobą z grupy zerowej (w rozumieniu podatku od spadków i darowizn) zwolnione będzie od podatku PIT do wysokości proporcji z art. 28 ustawy o fundacji rodzinnej.

Można to zobrazować przykładem: znajomi X i Y założyli fundację rodzinną. X wniósł do niej składniki majątkowe o wartości 120 000 zł, natomiast Y – o wartości 80 000 zł. Odpowiada to, zgodnie ze spisem mienia, proporcji w funduszu założycielskim w wysokości odpowiednio 60% i 40%. Fundacja rodzinna wypłaciła świadczenie w wysokości 100 000 zł na rzecz Z – beneficjentki fundacji rodzinnej, córki Y. Z tytułu wypłaty świadczenia beneficjentce, fundacja rodzinna ma obowiązek zapłaty 15% podatku CIT, tj. kwoty 15 000 zł. Zwolnieniem z podatku PIT po stronie beneficjentki objęta jest tylko część świadczenia, proporcjonalna do udziału Y w funduszu założycielskim fundacji rodzinnej, tj. 40 000 zł. Pozostała część świadczenia, odpowiadająca udziałowi X, tj. 60 000 zł, podlega opodatkowaniu PIT po stronie beneficjentki. Tak więc:

• po pierwsze, fundacja zapłaci 15% podatku CIT (15 000 zł);
• następnie, beneficjentka będzie zwolniona z PIT tylko od części odpowiadającej wkładowi jej ojca (40 000 zł);
• natomiast od pozostałych 60 000 zł beneficjentka zapłaci podatek PIT.

Płatnikiem podatku PIT będzie fundacja rodzinna.