Zmiany w prawie spadkowym

Od momentu wejścia w życie wskazanej nowelizacji, brak oświadczenia w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania do spadku, będzie oznaczał przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, czyli do wysokości wartości odziedziczonego majątku, a nie przyjęcie spadku wprost – jak to miało miejsce dotychczas. (art. 1015 § 2 KC).

Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza nie jest instytucją nową prawu cywilnemu – składając w terminie odpowiednie oświadczenie, w taki sposób spadek mógł przyjąć każdy spadkobierca. Automatyczne przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza dotyczyło jednak wybranej grupy osób, m.in. niepełnoletnich czy ubezwłasnowolnionych, celem ochrony ich praw. Nowelizacja oznacza rozszerzenie tych zasad na wszystkich spadkobierców.

Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza niesie ze sobą jednak dodatkowe komplikacje. Skoro spadkodawca odpowiada za długi do wysokości wartości majątku odziedziczonego, konieczne jest ustalenie tej wartości.

Do czasu wejścia w życie nowych przepisów służy temu spis inwentarza, który odpłatnie sporządza komornik sądowy. Stworzenie spisu inwentarza – w szczególności gdy ocena wartości schedy wymaga specjalistycznej wiedzy, np. przy wycenie nieruchomości – może być kosztowne.

Aby zmniejszyć koszty postępowania, a także aby je ułatwić, ustawodawca postanowił wprowadzić nową instytucję jaką jest wykaz inwentarza. Zgodnie z nowymi przepisami, spadkobierca, zapisobierca windykacyjny, a także wykonawca testamentu będzie mógł  sporządzić wykaz inwentarza zgodnie z wzorem, który ma być określony w rozporządzeniu. Wykaz inwentarza będzie mógł być złożony zarówno przed sądem jak i notariuszem.

W przypadku złożenia wykazu, spadkobierca spłaca długi spadkowe zgodnie z danymi zawartymi w wykazie, w tym w wykazie sporządzonym również przez innych spadkobierców, o ile tacy istnieją. Co więcej, obowiązany jest stale monitorować istnienie zobowiązań i gdyby dowiedział się o nowych – odpowiednio zmodyfikować wykaz.

Co jednak gdy wierzyciel albo nawet inny spadkobierca nie zgadza się z danymi zawartymi w wykazie inwentarza? Wtedy konieczne jest zlecenie sporządzenia spisu inwentarza, który zgodnie z nowymi przepisami, będzie pełnił rolę nadrzędną względem wykazu – spadkobiercę obowiązywać będą ustalenia wskazane bowiem w spisie. Koszt sporządzenia spisu obciążać przy tym będzie podmiot, który się tego domaga.

Próbom uniknięcia odpowiedzialności przez spadkobierców poprzez podstępne pominięcie w wykazie inwentarza przedmiotów należących do spadku albo wskazanie nieistniejących długów, ustawodawca chce przeciwdziałać poprzez wprowadzenie w takiej sytuacji odpowiedzialności za zobowiązania również ponad wartość aktywów.

Ustawa wchodzi w życie w 6 miesięcy od dnia jej ogłoszenia tj. z dniem 18 października 2015 r. i nie będzie obowiązywać w sprawach, w których spadkodawca zmarł przed tym właśnie dniem.

Kamil Matyśkiewicz