W przypadku przejęcia przez spadkobierców przedsiębiorstwa w spadku pojawiają się liczne wątpliwości podatkowe, m.in. w zakresie ustalenia wartości początkowej podlegających amortyzacji środków trwałych. Spadkobierca, po przejęciu przedsiębiorstwa w spadku do dalszego jego prowadzenia w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej ma prawo do zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów odpisów amortyzacyjnych od tych środków trwałych. Jednak są pewne wyjątki, jeśli chodzi o dział spadku.

Wartość początkową środków trwałych nabytych w drodze spadku podatnik powinien określić w takiej proporcji ich wartości, w jakiej pozostawał jego udział we własności tych składników majątku, według wartości rynkowej z dnia nabycia spadku (czyli w dacie śmierci spadkodawcy) zgodnie z art. 22g ust. 1 pkt 3 Ustawy o PIT. A więc, nabyte w drodze spadku środki trwałe podatnik może wycenić według wartości rynkowej z dnia nabycia przez niego spadku, z zastosowaniem art. 19 ustawy o PIT, nie wyższej jednak niż ich wartość określona dla celów podatku od spadków i darowizn.

W ocenie organów podatkowych (m.in. Dyrektor KiS w interpretacji z 8 października 2024 r. sygn. 0112-KDIL2-2.4011.581.2024.2.AG) w z zakresie pojęcia „nabycie w drodze spadku” mieszczą się te sytuacje, w których własność przechodzi na spadkobiercę w drodze dziedziczenia, w wyniku zdarzenia, jakim jest otwarcie spadku (śmierć spadkodawcy). Jednak, nieodpłatnego nabycia środków trwałych w wyniku umowy o dział spadku nie należy traktować w taki sam sposób jak nabycie w drodze dziedziczenia. Dział spadku jest zniesieniem współwłasności, co doprowadzić może do nabycia rzeczy lub praw ponad odziedziczony udział w spadku.

W sytuacji, w której spadkobierca w wyniku działu spadku nabywa prawa ponad udział przez siebie odziedziczony, dochodzi do przejścia praw majątkowych, które wcześniej w drodze spadku przeszły na innego spadkobiercę. Zgodnie z teorią prawa rzeczowego przyznanie danej osobie na wyłączną własność rzeczy w drodze zniesienia współwłasności, podziału majątku wspólnego czy działu spadku jest nabyciem tych rzeczy.

Na podstawie art. 23 ust. 1 pkt 45a lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, nabycie nieodpłatnie, tj. w drodze działu spadku, nie mieści się w zakresie sposobu nabycia, który umożliwia zaliczenie odpisów amortyzacyjnych do kosztów uzyskania przychodów. Odpisy amortyzacyjne od tej części wartości początkowej środków trwałych, w której środki te zostaną nabyte nieodpłatnie w wyniku działu spadku, stosownie do tego przepisu, nie będą stanowić kosztów uzyskania przychodów.

Przykładowo, matka wraz z synem, dokonała częściowego działu spadku. Dokonali czynności, która przeniosła w całości własność podzielonego wcześniej majątku po zmarłym, obejmującego przedsiębiorstwo w spadku, na matkę. Dokonane zostało w tym celu nieodpłatne zniesienie współwłasności, które skutkowało objęciem przez matkę części spadku przypadającego na syna. W konsekwencji, matka objęła cały majątek przedsiębiorstwa podzielonego uprzednio w ramach spadku na udziały ½ między nią oraz jej synem. W tej sprawie działu spadku i zniesienia współwłasności dokonano nieodpłatnie. W konsekwencji, odpisy amortyzacyjne od tej części wartości początkowej środków trwałych, w której środki te zostały nabyte nieodpłatnie w wyniku działu spadku i zniesienia współwłasności, nie będą stanowić kosztów uzyskania przychodów.

Jest to szczególnie ważne w obliczu wejścia w życie nowej struktury JPK ŚT wysyłanej do urzędu skarbowego, w której będą widoczne wszystkie aktywne środki trwałe podlegające amortyzacji podatkowej i rachunkowej.