Zamknięcie roku i weryfikacja rozrachunków z kontrahentami, którzy są dłużnikami, prowadzi u niektórych przedsiębiorców do podjęcia decyzji o umorzeniu, jeśli nie widzą szans uzyskania zapłaty. Nie jest to czynność, która będzie wywoływała negatywne konsekwencje dla wierzyciela z punktu widzenia podatku VAT czy podatku dochodowego.

Zwolnienie z długu dochodzi do skutku w sytuacji zawarcia umowy pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem. Zwolnienie z długu oznacza, że wierzyciel nie uzyska świadczenia, ponieważ wierzytelność, z której ono wynika, zostanie w wyniku tej czynności umorzona. W tej sytuacji dochodzi do rezygnacji ze ściągania należności z woli wierzyciela i za zgodą dłużnika. Zwolnienie z długu nie jest zaś podstawą do wystawienia korekty faktury sprzedaży.

Po uwolnieniu dłużnika z długu, w stosunku do faktur, do których podatnik jako wierzyciel dokonał uprzednio korekty podatku VAT należnego na podstawie art. 89a ust. 1 ustawy VAT, nie jest on zobowiązany do zwiększenia podstawy opodatkowania oraz kwoty podatku należnego w rozliczeniu VAT za okres, w którym miało miejsce uwolnienie dłużnika z długu. W takiej sytuacji nie dochodzi do czynności uregulowania lub zbycia wierzytelności, tym samym nie ma obowiązku stosowania przepisów art. 89a ust. 4 ustawy VAT. Stanowisko to potwierdza m.in. interpretacja Dyrektora KiS z 12 listopada 2025r., sygn. 0111-KDIB3-1.4012.651.2025.2.ICZ

Zwolnienie z długu należności pieniężnej daje podatnikowi wierzycielowi możliwość zarachowania kwoty umorzenia w kosztach podatkowych, pod warunkiem, że nie są one przedawnione. Wartość umorzonej wierzytelności jest kosztem podatkowym w kwocie netto, gdyż w tej kwocie stanowiła przychód należny. Natomiast, gdy dłużnikowi zostanie umorzona całość czy część zobowiązania, wówczas po jego stronie powstanie z tego tytułu przychód podatkowy. Co z różnicami kursowymi? W interpretacji indywidualnej z 1 sierpnia 2023 r., sygn. 0111-KDIB1-1.4010.306.2023.1.SG Dyrektor KiS zgodził się z podatnikiem, że umorzenie wierzytelności nie powoduje obowiązku rozliczania podatkowych różnic kursowych, gdyż umorzenie w swojej naturze nie odpowiada żadnemu ze zdarzeń, które powodują powstanie dodatnich lub ujemnych różnic kursowych.

Jeśli w wyniku zawartej ugody sądowej nastąpiło umorzenie części należności objętej odpisem aktualizującym, to wyksięgowanie umorzonej części należności w księgach rachunkowych wierzyciela powinno przebiegać zapisem po stronie Wn konta „Odpisy aktualizujące wartość należności”, w korespondencji ze stroną Ma konta „Rozrachunki z odbiorcami”.

Natomiast częściowe umorzenie wierzytelności powoduje, że do pozostałej części wierzyciel może zastosować ulgę na złe długi. Do kwestii późniejszego uregulowania wierzytelności lub jej zbycia odwołuje się także art. 89a ust. 4 ustawy VAT, w którym postanowiono, że w przypadku, gdy po dokonaniu korekty, o której mowa w art. 89a ust. 1 ustawy należność została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie, wierzyciel obowiązany jest zwiększyć podstawę opodatkowania i kwotę podatku należnego w rozliczeniu za okres, w którym należność została uregulowana lub zbyta.