RPO zwrócił uwagę, że nawet zmiany w ramach nowelizacji Polskiego Ładu wprowadzone od 1 lipca 2022 roku nie przywróciły możliwości odliczenia od podatku składki na ubezpieczenie zdrowotne. Wprowadziły jedynie pewne rozwiązania kompensacyjne w płaszczyźnie podatkowej (zwłaszcza obniżenie stawki podatku do 12 proc.), a także pewne wyjątki co do możliwości odliczenia tej składki przez niektóre grupy podatników (podatnik liniowy czy ryczałtowiec). Przypomnieć trzeba, że tylko podatnicy opodatkowani skalą podatkową nie mają możliwości w ogóle odliczenia od dochodu składki zdrowotnej czy zakwalifikowania jej do kosztów podatkowych.

W przypadku podatników, również w sytuacji, kiedy osoba fizyczna prowadziła w roku podatkowym działalność gospodarczą i korzystała ze zwolnienia podatkowego w zakresie swoich przychodów do 85 528 zł np. w ramach ulgi na powrót (ulgi dla seniora czy 4+) to miała nadal obowiązek płacenia składki zdrowotnej. Jednak są możliwe odliczenia – art. 11 ust. 1a ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne – wskazuje, iż odliczeniu podlegają zapłacone składki na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu działalności opodatkowanej ryczałtem. Nie zastrzeżono wyłączenia dla składek zapłaconych od przychodu zwolnionego z opodatkowania (tak jak przy odliczeniu składek na ubezpieczenie społeczne). A więc ryczałtowiec może odliczyć od przychodu 50% zapłaconych w danym roku składek zdrowotnych. Podobnie sytuacja będzie się miała w przypadku dochodu, jeśli podatnik wybrał opodatkowanie podatkiem liniowym. Jeśli po przekroczeniu progu 85 528 zł przychodów wykaże dochód do opodatkowania, to do kosztów może zakwalifikować zapłacone składki zdrowotne do limitu (8700 zł w 2022 roku i 10200 zł w 2023 roku), również te, które zapłacił za okres, kiedy nie płacił podatku, tzn.  jego przychody nie przekroczyły 85 528 zł. Podatnik na skali podatkowej nie ma tutaj nic do odliczenia.

Z drugiej strony przedsiębiorca objęty podatkiem liniowym czy skalą podatkową z ulgą do limitu przychodów 85 529 zł, np. 4+ i przychodem poniżej 85 tyś. zł nie może płacić składki zdrowotną od najniższej podstawy tj. minimalnego wynagrodzenia, tylko zdaniem Ministerstwa Finansów przy liczeniu dochodu na potrzeby składki uwzględniamy także przychód zwolniony z podatku, a więc składka zdrowotna jest liczona od dochodu, tzn. jeśli przykładowo przedsiębiorca korzystający z ulgi ma 85 tys. zł przychodu oraz 40 tys. zł kosztów, nie zapłaci PIT. Musi jednak odprowadzić składkę od dochodu, czyli od 45 tyś zł: na skali 4050 zł (9% dochodu), a na liniówce 2205 zł (4,9% dochodu).

Warto wspomnieć z korzystniejszej strony, że ryczałtowiec jest również uprawiony do pomniejszenia przychodów o 50% składek na ubezpieczenie zdrowotne, uregulowanych w 2022 r., które płacił za 2021 r. Podobnie sytuacja ma się z liniowym, który przykładowo za grudzień 2021 roku zapłacił składkę zdrowotną w styczniu 2022 roku (oczywiście do wysokości swojego limitu rocznego). Najgorzej więc w tej sytuacji wypadają podatnicy na skali podatkowej w zakresie całkowitego zakazu obniżenia dochodu o składkę zdrowotną, może więc działania RPO zwiększą szansę na zmianę tej sytuacji w przyszłości …
dr Małgorzata Rzeszutek

doradca podatkowy