Sąd z urzędu zmieni dane lub wykreśli podmiot z rejestru

Obecnie sąd zamiast wszczynać postepowanie przymuszające, które w praktyce było mało skuteczne może samodzielnie doprowadzić do zmiany danych podmiotu z rejestru. Przesłanką uzasadniającą  działanie sądu z urzędu jest bezpieczeństwo obrotu, a zatem takie sytuacje, gdy w rejestrze widnieją byli członkowie zarządu lub adres wskazany w rejestrze nie jest prawidłowy. Co istotne sąd  nie ma obowiązku wcześniejszego przeprowadzenia uciążliwego postępowania przymuszającego. Powyższy mechanizm jest jedynie uprawnieniem sądu.  Stąd też przedstawiciele doktryny przewidują, że i tak już obciążone sądy rejestrowe, niechętnie będą dokonywały zmian we wpisach z urzędu.

Uprawnienie rozciągają się również na  możliwość rozwiązania przez sąd rejestrowy tzw. "martwych podmiotów", które nie posiadają majątku i faktycznie zaprzestały działalności bez wcześniejszego postępowania likwidacyjnego. Istnienie takich podmiotów w rejestrze osłabia jego wiarygodność i stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa obrotu.  Obowiązek wszczęcia takiego postępowania występuje w wypadkach gdy:

 1) oddalając wniosek o ogłoszenie upadłości lub umarzając postępowanie upadłościowe, sąd upadłościowy stwierdzi, że zgromadzony w sprawie materiał daje podstawę do rozwiązania bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego;

2) oddalono wniosek o ogłoszenie upadłości lub umorzono postępowanie upadłościowe z tego powodu, że majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania – w tych przypadkach to do sądu upadłościowego należeć będzie zgromadzenie materiału pozwalającego uznać istnienie podstawy do rozwiązania podmiotu.

3) wydano postanowienie o odstąpieniu od postępowania przymuszającego lub jego umorzeniu (nie chodzi tu jednak o wypadki umorzenia postępowania przymuszającego  na wypadek spełnienia obowiązku)

4) mimo wezwania sądu rejestrowego nie złożono rocznych sprawozdań finansowych za 2 kolejne lata obrotowe;

5) mimo dwukrotnego wezwania sądu rejestrowego nie wykonano innych obowiązków, o których mowa w ustawie.

Podmiot zostaje zawiadomiony o wszczęciu i wezwany do wykazania w  terminie 14 dni, że posiada majątek lub faktycznie prowadzi działalność.  W wypadku, braku organu uprawnionego do reprezentacji lub aktualnego adresu zawiadomienie zastępuje ogłoszenie.  Sądy rejestrowe w celu zbadania czy podmiot prowadzi działalność i posiada majątek mogą też zwracać się do innych organów prowadzących rejestry i ewidencje, organów administracji publicznej i organizacji społecznych (np. Urząd Skarbowy, ZUS, sąd wieczystoksięgowy).  Rozwiązanie nie będzie możliwe, gdy podmiot posiada zbywalny majątek lub faktycznie prowadzi majątek albo zachodzą inne istotne okoliczności przemawiające przeciwko rozwiązaniu – w szczególności uzasadniony interes wierzyciela. Wierzyciel podmiotu mającego być wykreślonym z rejestru nie będzie jednak uczestnikiem postępowania, więc nie będzie miał możliwości zaskarżenia.

Majątek spółki rozwiązanej przez sąd rejestrowy w ten sposób przechodzi na Skarb Państwa i to do niego powinni kierować roszczenia wierzyciele rozwiązanego podmiotu. Odpowiedzialność Skarbu Państwa jest jednak ograniczona kwotowo – do wartości przejętego majątku i czasowo – wierzyciele mają tylko rok od nabycia mienia przez Skarb Państwa.

Wprowadzenie powyższego mechanizmu daje sądom możliwość uporządkowania i uaktualnienia danych w rejestrze przedsiębiorców. Nie mnie jednak jest to uprawnieninie, a nie obowiązek. Zatem praktyka pokaże czy sądy będą w ogóle korzystać z nowych instytucji.