Rządowy projekt opodatkowania wydobycia węglowodorów

Art. 1 proponowanej ustawy wprowadza nowy specjalny podatek węglowodorowy, który ma obejmować zyski z działalności wydobywczej węglowodorów i będzie stanowił w całości dochód budżetu państwa. Podstawą opodatkowania zgodnie z planowanym art. 13 będzie zysk z działalności wydobywczej węglowodorów stanowiący nadwyżkę uzyskanych w danym roku podatkowym przychodów z działalności wydobywczej węglowodorów nad poniesionymi w danym roku podatkowym wydatkami kwalifikowanymi Jeżeli wydatki kwalifikowane przekraczają w danym roku sumę przychodów, różnica będzie stratą z działalności wydobywczej węglowodorów. W art. 11 projektu szczegółowo ujęto wydatki kwalifikowane, które będą ponoszone przez podatnika specjalnego podatku węglowodorowego. Uznaje się za nie wydatki poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia tych przychodów, w tym wydatki na poszukiwanie, rozpoznawanie, wydobywanie, magazynowanie lub dostawę wydobytych węglowodorów oraz zakończenie działalności wydobywczej węglowodorów, z wyjątkiem wydatków nieuznawanych za wydatki kwalifikowane (wskazanych w projektowanym art. 12). Z uwagi na fakt, że wydatki te mogą dotyczyć jedynie przychodów wynikających z dostawy wydobytych węglowodorów, katalog wydatków kwalifikowanych został ograniczony w tym przepisie tylko i wyłącznie do tej działalności. W art. 11 ust. 3 zawarto przykładowy, otwarty katalog zawierający najważniejsze wydatki kwalifikowane podlegające odliczeniu. Ministerstwo Finansów w ciekawy sposób rozwiązuje problem stawki podatkowej. Można w tym zakresie wskazać na trzy sytuacje (wskaźnik R oznacza relację skumulowanych przychodów do skumulowanych kosztów):
 

1. jeżeli wskaźnik R jest mniejszy niż 1,5 – stawka podatku wynosi 0% podstawy;
2. jeżeli wskaźnik R jest równy lub większy niż 1,5, ale mniejszy niż 2 – stawkę podatku oblicza się według wzoru: (25 × wskaźnik R – 25)/100;
3. jeżeli wskaźnik R jest równy lub większy niż 2 – stawka podatku wynosi 25% podstawy opodatkowania.     

W uzasadnieniu projektu Ministerstwo wskazuje, iż powyższe rozwiązania są formą elastycznego opodatkowania, które korzystnie wpłynie na decyzje inwestorów o podejmowaniu wydobycia, nie ograniczając go w początkowej fazie działalności nadmiernymi obciążeniami fiskalnymi, zaś planowany system będzie miał charakter reaktywny. Przyjęte rozwiązanie jest zatem formą elastycznego podatku dochodowego. Wydaje się, iż argumentacja resortu jest słuszna, zaś proponowane rozwiązanie można uznać zarówno za zachęcające dla inwestorów, jak i służące ochronie interesu fiskalnego państwa.

Projekt w art. 2 zawiera definicje legalne najistotniejszych pojęć; zgodnie z art. 2 pkt 1 przez „węglowodory” rozumie się ropę naftową, gaz ziemny oraz ich naturalne pochodne, z wyjątkiem metanu występującego w złożach węgla kamiennego oraz metanu występującego jako kopalina towarzysząca. Wyłączenie z opodatkowania metanu usuwanego z pokładów węgla jest podyktowane czynnikami związanymi z ochroną środowiska naturalnego i jest w pełni uzasadnione względami bezpieczeństwa górników.

Z wydobyciem i sprzedażą surowców wiąże się uzyskiwanie tzw. renty surowcowej, która stanowi nadwyżkę przychodów ze sprzedaży surowca nad całkowitymi kosztami jego wydobycia. Skarb Państwa, jako właściciel podziemnych złóż surowców, ma prawo do jej części, która określana jest mianem państwowej renty surowcowej. W jej skład będą wchodzić zarówno określone podatki, jak i opłaty. Poza wyżej opisanym specjalnym podatkiem węglowodorowym, który ma stanowić jeden z elementów państwowej renty surowcowej, będzie ona obejmowała również:

1. podatek od wydobycia niektórych kopalin w zakresie wydobycia gazu ziemnego – stawka (uzależniona od rodzaju eksploatowanego złoża, tj. konwencjonalnego lub niekonwencjonalnego) będzie wynosiła odpowiednio 3% i 1,5%; w zakresie wydobycia ropy naftowej stawka również będzie uzależniona od rodzaju złoża (6% przy eksploatacji złoża konwencjonalnego oraz 3% w przypadku złoża niekonwencjonalnego);
2. opłaty eksploatacyjne – jej istotę oddał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 9 lutego 1999 r. (sygn. U 4/98), stwierdzając, że opłata eksploatacyjna „jest wynagrodzeniem za gospodarcze korzystanie ze środowiska, nie zaś dodatkowym opodatkowaniem niektórych dziedzin produkcji”. Opłata będzie następująca:
a. gaz ziemny wysokometanowy – 24 zł/1000 m3;
b. gaz ziemny zaazotowany – 20 zł/1000 m3;
c. ropa naftowa – 50 zł/t.
3. podatek od nieruchomości;
4. podatek dochodowy od osób prawnych (zdecydowana większość inwestycji jest prowadzona w formie osób prawnych, niemniej w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych przewiduje się również liniowe opodatkowanie dochodów z działalności gospodarczej na takim samym poziomie, jak w przypadku osób prawnych) –stawka 19% oraz nowa stawka amortyzacyjna na odwierty.

Państwowa renta surowcowa – wedle wyliczeń resortu – ma wynosić 38,32% (w przypadku złóż niekonwencjonalnych) oraz 42% (dla złóż konwencjonalnych). Jest to stawka zdecydowanie niższa niż np. w Norwegii (72%) czy Australii (powyżej 50%). Ze względu na to, iż Polska jest nowym członkiem na mapie państw eksploatujących gaz łupkowy, niskie obciążenie państwową rentą surowcową ma stanowić zachętę inwestycyjną.

Reasumując, proponowany przez rząd projekt ustawy należy ocenić pozytywnie, gdyż z jednej strony zapewnia on pokaźne wpływy do budżetu państwa, jednocześnie zawierając rozwiązania podatkowe zachęcające do poszukiwania i wykorzystywania złóż gazu łupkowego poprzez zastosowanie konstrukcji elastycznego podatku dochodowego. Wejście w życie ustawy planowane jest na 1 stycznia 2015 r. Nowy system obejmie wszystkich przedsiębiorców działających w sektorze wydobycia węglowodorów – nie tylko nowych koncesjonariuszy, ale i prowadzących obecnie działalność wydobywczą.

Aleksandra Krajewska,
Maciej Bzdurski