Podatnicy, którzy prowadzą księgi rachunkowe od 2026 roku będą wysyłać wraz z deklaracją CIT-8 strukturę JPK ŚT, która będzie zawierać oprócz danych o środkach trwałych i metodach ich amortyzacji podatkowej jak i rachunkowej również dane o wartości odłączonych części od środka trwałego.

Zgodnie z art. 16g ust. 16 ustawy o CIT, w razie trwałego odłączenia od danego środka trwałego części składowej lub peryferyjnej wartość początkową tego środka zmniejsza się od następnego miesiąca po odłączeniu o różnicę między ceną nabycia (kosztem wytworzenia) odłączonej części a przypadającą na nią (w okresie połączenia) sumą odpisów amortyzacyjnych obliczoną przy zastosowaniu metody amortyzacji i stawki amortyzacyjnej stosowanej przy obliczaniu odpisów amortyzacyjnych tego środka trwałego.

Trwałe, definitywne odłączenie części składowej lub peryferyjnej od środka trwałego będzie skutkowało trwałym uszkodzeniem środka trwałego lub istotną zmianą środka trwałego albo trwałym uszkodzeniem przedmiotu odłączonego lub trwałą istotną zmianą przedmiotu odłączanego. Z powyższego wynika, że z trwałym odłączeniem części składowej nie mamy do czynienia w sytuacji, gdy nastąpi wymiana odłączonej części składowej na inną, natomiast trwałe odłączenie części składowej wystąpi zawsze, gdy przedmiot odłączony zostanie trwale uszkodzony lub zmieni się.

Brak jest przepisów jednoznacznie określających metodę ustalenia sumy odpisów amortyzacyjnych oraz kosztów wytworzenia przypadających na odłączoną część środka trwałego. W wielu sytuacjach nie jest możliwe ustalenie dokładnej wartości początkowej odłączanego elementu. Metodą ustalania wartości początkowej składnika majątku po jego odłączeniu będzie wykorzystanie odrębnej wyceny jego poszczególnych elementów składowych. Jeśli będzie to niemożliwe, należy zastosować inne metody pozwalające na najdokładniejsze ustalenie wartości początkowej odłączanej części.

Zgodnie ze stanowiskiem przedstawionym w interpretacji Dyrektora KiS z 20 marca 2025 r., sygn. 0111-KDIB1-3.4010.57.2025.1.MBD dopuszczalnym sposobem ustalenia kosztu wytworzenia odłączonej części składowej środka trwałego jest sporządzenie wyceny przez rzeczoznawcę majątkowego. Taka wycena powinna obejmować określenie kosztu wytworzenia odłączonej części m.in. na podstawie dokumentacji księgowej podatnika z zastosowaniem obiektywnych metod stosowanych przez rzeczoznawców majątkowych. Na podstawie wyceny rzeczoznawcy podatnik będzie mógł ustalić sumę dokonanych odpisów amortyzacyjnych dotyczących odłączonej części, stosując proporcję kosztu wytworzenia tej części do całej wartości początkowej środka trwałego.
W przypadku nieruchomości możliwe jest zastosowanie klucza powierzchni użytkowej. Klucz powierzchniowy polega na proporcjonalnym podziale kosztów oraz odpisów amortyzacyjnych na podstawie stosunku powierzchni użytkowej odłączonej części do całkowitej powierzchni środka trwałego.

Natomiast, nie zmniejsza się wartości księgowej brutto oraz umorzenia środka trwałego, od którego odłączono część dodatkową lub peryferyjną, jeżeli nie można wiarygodnie ustalić wartości tej części lub oszacowana wartość jest niższa od przyjętego w polityce rachunkowości jednostki poziomu istotności dla części dodatkowych i peryferyjnych (pkt 9.17 Krajowego Standardu Rachunkowości nr 11).