Rozliczenia finansowe w spółkach, szczególnie dotyczące pożyczek dla podmiotów powiązanych wymagają zachowania należytej staranności i rynkowego charakteru transakcji, a więc mogą też korzystać jak każde inne z mechanizmu umorzenia. Otrzymanie pożyczki i jej spłata na warunkach przewidzianych w umowie pożyczki są obojętne podatkowo. Przychód po stronie pożyczkobiorcy pojawia się w przypadku, kiedy dochodzi do umorzenia pożyczki, jej części lub odsetek. Wtedy pożyczkobiorca osiąga konkretne przysporzenie majątkowe. Umorzona kwota wierzytelności z tytułu pożyczek będzie stanowić zatem dla niego przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Umorzone pożyczki nie będą jednak przychodami ze źródeł wskazanych w art. 10 ust. 1 pkt 1-3 ustawy o PIT. Tego przychodu nie sposób też zakwalifikować, do źródła „kapitały pieniężne” z art. 10 ust. 1 pkt 7 w zw. z 17 ust. 1 pkt 4 lit. d ustawy PIT. Przepisy te dotyczą świadczeń, które uzyskuje się z tytułu bycia wspólnikiem spółki i posiadania prawa do udziału w jej zyskach. Bezpośrednim źródłem tych świadczeń jest stosunek prawny pomiędzy osobą fizyczną a spółką, jaki powstał na podstawie przepisów Kodeksu spółek handlowych i umowy spółki z momentem nabycia przez te osobę fizyczną statusu wspólnika spółki.

Tymczasem, w sytuacji umorzenia pożyczek wspólnikom spółki – będącym nieodpłatnym świadczeniem dla pożyczkobiorców – nie jest ono realizacją ich prawa do udziału w zyskach spółki jako osoby prawnej. Nie jest to świadczenie należne tym osobom z tytułu bycia wspólnikiem spółki. Pożyczkobiorcy mają również status wspólników spółki, ale opisane świadczenie z tytułu umorzenia uzyskają jako pożyczkobiorcy, a nie jako wspólnicy spółki.

Fakt istnienia powiązań pomiędzy spółką a pożyczkobiorcami ma wpływ na decyzje spółki jako pożyczkodawcy co do losów umów pożyczek. Przepis art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o PIT nie dotyczy świadczeń w jakikolwiek sposób związanych z faktem bycia wspólnikiem spółki. Obejmuje swoim zakresem tylko te świadczenia, które wprost wynikają z posiadania udziałów w spółce (udziału w jej zyskach). Nie będzie miał zastosowania do analizowanych przychodów z tytułu umorzenia pożyczek.

Przychody, jakie zostaną uzyskane przez wspólników z tytułu planowanego umorzenia im pożyczek udzielonych przez spółkę należy zakwalifikować do przychodów z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 tej ustawy o PIT. W konsekwencji, na spółce nie będzie spoczywał obowiązek pobrania podatku dochodowego jako płatnik.

Spółka jednak będzie miała obowiązek informacyjny, tj. obowiązek sporządzenia informacji o wysokości przychodów i przesłania jej wspólnikom oraz właściwemu urzędowi skarbowemu – wynikający z art. 42a ustawy o PIT. Stanowisko to potwierdza m.in. Dyrektor KiS w interpretacji z 22 lipca 2024 r., sygn. 0115-KDIT1.4011.368.2024.1.MST. Natomiast wspólnicy będą zobligowani już do samodzielnego opodatkowania według skali podatkowej uzyskanych przychodów z tytułu umorzenia pożyczki. Jeśli wartość umorzonej pożyczki przekroczy próg 120 000 zł to muszą opodatkować ją stawką 32% PIT.