Zbliża się okres zatwierdzania sprawozdań finansowych i podziału zysku w przedsiębiorstwach. Zgodnie z art. 191 § 1 kodeksu spółek handlowych, wspólnik ma prawo do udziału w zysku wynikającym z rocznego sprawozdania finansowego i przeznaczonym do podziału uchwałą zgromadzenia wspólników. W przypadku określenia w uchwale o przeznaczeniu rocznego zysku do podziału w spółce z o.o. daty wypłaty zysku, niezależnie na jak odległy dzień została ona wskazana, za dzień wymagalności roszczenia o wypłatę dywidendy należy uznać tę właśnie datę.

Możliwa, aczkolwiek nieczęsto spotykana, jest sytuacja rezygnacji z wypłaty dywidendy przez wspólnika. Przykładowo, jeśli obawia się on, że wynik finansowy w sprawozdaniu finansowym nie został właściwie wykazany i jest np. zawyżony. Inna sytuacja to postępowanie egzekucyjne wobec wspólnika realizowane przez komornika i jego obawy zajęcia środków pieniężnych otrzymanych od spółki na rachunek. Jeśli jeden ze wspólników spółki po podjęciu uchwały o podziale zysku, postanowi zrzec się dywidendy na zasadach określonych w art. 508 kodeksu cywilnego (zwolnienie z długu) to jego decyzja rodzi określone skutki podatkowe dla spółki.

Zwolnienie z długu, o którym mowa w art. 508 Kc, oznacza dobrowolne zrezygnowanie przez wierzyciela ze świadczenia należnego mu od dłużnika. Zwolnienie to może być zarówno odpłatne lub pod tytułem darmym. Zwolnienie z długu ma charakter umowy pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem, która zostaje zawarta, kiedy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie to przyjmuje. Zwolnienie z długu musi być zatem zaakceptowane przez dłużnika. Samo oświadczenie woli wierzyciela, który zrzeka się przysługującej mu wierzytelności nie jest wystarczające. Z chwilą gdy roszczenie o wypłatę dywidendy staje się wymagalne, wspólnik może zawrzeć ze spółką porozumienie, na mocy którego kwota przedmiotowego świadczenia pozostaje do dyspozycji spółki i wówczas zarząd przekaże ją na kapitał zapasowy spółki.

W przypadku zrzeczenia się przez wspólnika w związku z zawartym porozumieniem prawa do zysku, a więc w dniu w którym dywidenda stała się wymagalna, po stronie spółki powstanie przychód podatkowy, o którym mowa w art. 12 ust. 1 pkt 3 lit. a ustawy o CIT. Stanowisko takie m.in. zaprezentował Dyrektor KiS w interpretacji z 12 grudnia 2023 r., sygn. 0111-KDIB1-3.4010.519.2023.2.JMS. Dojdzie wówczas do umorzenia zobowiązania spółki do wypłaty dywidendy względem wspólnika. Przychód w rozumieniu art. 12 ust. 1 pkt 3 lit. a ustawy o CIT powstaje w przypadku umorzenia zobowiązania pod tytułem darmym, a zatem tylko i wyłącznie w przypadku nieodpłatnego zwolnienia z długu. Nie możemy w tej sytuacji rozpoznawać tzw. zwrotnego zysku przekazanego na kapitał zapasowy, tylko są to środki odpowiadające wartości umorzonego zobowiązania z tytułu dywidendy.

W takiej sytuacji wspólnik, który pobiera swoją część dywidendy nie może pobrać części dywidendy drugiego wspólnika, który zrzekł się swojej części dywidendy. Wynika to z prawa do udziału w zysku, które przysługuje każdemu wspólnikowi i jest związane z posiadanym przez niego udziałem w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.

Niewypłaconej dywidendy spółka nie może też potraktować jako zatrzymanego zysku i rozpoznać z tego tytułu hipotetycznych odsetek zgodnie z art. 15cb ustawy CIT. Ten przepis dotyczy tylko dopłat wnoszonych przez wspólników albo zysków przeznaczonych na kapitał zapasowy a nie do podziału pomiędzy wspólników. W przypadku zrzeczenia się dywidendy nie możemy mówić o zysku przekazanym na kapitał zapasowy, tylko o środkach odpowiadających wartości umorzonego zobowiązania z tytułu dywidendy.