Zasady rozliczenia podatku w odniesieniu do nieściągalnych wierzytelności zostały określone w przepisach ustawy VAT i ustaw o podatkach dochodowych PIT i CIT. W ustawie VAT przepisy art. 89b ustawy są ściśle powiązane z art. 89a ustawy, wskazując na uprawnienia wierzyciela i obowiązki dłużnika. Konsekwentnie, należy je analizować równocześnie.

Każda forma zapłaty wynagrodzenia (czyli wykonania świadczenia, którego skutkiem jest wygaśnięcie zobowiązania określonego na fakturze) powinna zostać uznana za uregulowanie, o którym mowa w art. 89b ustawy o VAT. Przykładowo, momentem tożsamym z momentem uregulowania zobowiązania jest uprawomocnienie się zatwierdzonego przez sąd układu, na podstawie którego doszło do konwersji części wierzytelności na akcje spółki, będącego przyjętą przez strony formą uregulowania wierzytelności (pismo z 22 marca 2024 r. Dyrektora KiS, sygn. 0114-KDIP4-2.4012.44.2024.1.AA).

W ustawie VAT ale również w ustawach o podatkach dochodowych, jeżeli w porozumieniu/ugodzie zostanie zawarta zgodna wola stron co do innego (nowego) terminu płatności, ten termin będzie właściwym do liczenia okresu 90 dni, o którym mowa w art. 18f ust. 1 pkt 1 ustawy o CIT. Porozumienie, ugoda, czy inne pismo przedłużające termin spłaty wierzytelności skutkuje tym, że termin naliczania 90 dni uprawdopodabniających nieściągalność wierzytelności, biegnie od nowego wyznaczonego terminu płatności, jedynie wówczas, gdy zostanie zawarte przed upływem 90 dni od pierwotnie ustalonych terminów płatności.

W przypadku natomiast, gdy porozumienie, ugoda, czy inne pismo przedłużające termin spłaty wierzytelności zostanie zawarte po upływie 90 dni uprawdopodabniających nieściągalność wierzytelności od pierwotnie ustalonych terminów płatności, wówczas zmiana terminu płatności pozostaje bez wpływu na bieg 90 dni uprawdopodabniających nieściągalność tych wierzytelności. Stanowisko to potwierdził Dyrektor KiS w interpretacji z 29 maja 2024 r., sygn. 0111-KDIB3-1.4012.185.2024.1.ICZ.

Mechanizm rozliczenia ulgi przez wierzyciela z punktu widzenia podatku VAT jest też możliwy po przekształceniu działalności przez dłużnika. Potwierdził to Dyrektor KiS w interpretacji z dnia 9 stycznia 2023 r., sygn. ILPP1-1/46-2/16-14/PJ. Pomimo przekształcenia prowadzonej działalności gospodarczej w spółkę kapitałową, osoba fizyczna nie kończy swojego bytu prawnego, a tym samym przepis art. 93a § 4 ordynacji podatkowej nie zamyka kwestii jej odpowiedzialności w zakresie obowiązków wynikających z prawa podatkowego. Wierzyciel będzie mógł skorygować podstawę opodatkowania i podatek należny na zasadzie art. 89a ustawy o VAT zarówno w sytuacji, gdy przekształcony przedsiębiorca będzie nadal czynnym podatnikiem VAT jak i w sytuacji, gdy przekształcony przedsiębiorca tym podatnikiem już nie będzie.

Nadal jednak trzeba pamiętać o właściwym okresie korekty w podatku VAT. Jeśli podatnik nie skorzysta z ulgi na złe długi w rozliczeniu za okres, w którym upłynęło 90 dni od dnia upływu terminu płatności (określonego w umowie lub na fakturze), to może tego dokonać jedynie poprzez korektę deklaracji za okres, w którym upłynął 90. dzień od dnia upływu terminu płatności określonego w umowie lub na fakturze. Nie może więc rozliczyć ulgi w innych okresach rozliczeniowych.