Kwota wolna od podatku niezgodna z konstytucją

Rzecznik Praw Obywatelskich w swoim wniosku z 30 sierpnia 2015 r. wskazał, że pozostawienie kwoty wolnej od podatku na bardzo niskim poziomie – bez możliwości waloryzacji – powoduje nadmierne obciążenie podatkami najuboższych. Tym samym uznał, że bezpośrednio narusza to zasadę sprawiedliwości społecznej z uwagi na fakt, że obowiązkiem podatkowym obciążone są osoby których dochody są niższe niż minimum egzystencji. Obowiązujące przepisy, według rzecznika naruszają przepis konstytucji stanowiący, że Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej, a także naruszają konstytucyjne prawo ochrony własności. Ustalenie kwoty wolnej na poziomie 3091 zł powoduje, iż opodatkowaniu podlegają dochody, które nie wystarczają na zapewnienie minimum egzystencji podatnika. Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił także uwagę, że w przeszłości kwota wolna od podatku podlegała waloryzacji, z zastrzeżeniem, że miało to miejsce w 2006 r. Tymczasem od 2008 r. do 2014 r. ceny wzrosły aż o 17,9 proc.

Ze stanowiskiem Rzecznik Praw Obywatelskich nie zgadzało się Ministerstwo Finansów, którego przedstawiciel podnosił, że system podatkowy nie powinien stanowić narzędzia służącego do zwalczania ubóstwa. Wskazywał ponadto na kwestie związane z równowagą budżetową i koszty zmiany kwoty wolnej od podatku lub jej waloryzacji.

Trybunał uznając za słuszne podnoszone przez Rzecznika argumenty wskazał, że konstytucja mówi o społecznej gospodarce rynkowej, co oznacza, że podatek nie powinien być ciężarem większym niż jest to absolutnie konieczne, a obowiązek jego płacenia nie może prowadzić do nędzy podatnika. Sędzia Mirosław Granat, uzasadniając wyrok, wskazał także, że obowiązkiem państwa jest pozostawienie dochodu podatnikowi bez obciążania go podatkiem, w zakresie
w jakim jest to niezbędne do stworzenia minimalnych warunków godnej egzystencji człowieka. Dopiero dochód przekraczający tę kwotę powinien podlegać opodatkowaniu. Brak odpowiedniego mechanizmu korygowania kwoty wolnej od podatku w odniesieniu do minimum egzystencji oraz utrzymywanie jej na niezmienionym poziomie bez uwzględnienia sytuacji gospodarczej państwa oznacza, że prawo podatkowe jest wadliwe, co jest niezgodne z konstytucyjną zasadą państwa prawa.

Trybunał słusznie wskazał również, że kwota wolna w obecnym stanowi wyłącznie instytucję pozorną, jest bowiem niewspółmiernie niska w stosunku do stanu gospodarki i wynosi jedynie ok. 250 zł miesięcznie. Fakt ten też znajduje wg. Trybunału przełożenie na przepisy konstytucji, która zakazuje kreowania w prawie instytucji pozornych. Nie podzielił przy tym argumentów Ministerstwa Finansów odnośnie konieczność zachowania równowagi budżetowej, stwierdzając, że nie uzasadnia to wprowadzania do systemu pozornych rozwiązań.

Adam Żądło