Kara za niewskazanie sprawcy wykroczenia drogowego – orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego

Sąd Rejonowy Lublinie skierował do Trybunału Konstytucyjnego pytanie w sprawie dotyczącej wykroczenia z art. 96 § 3 Kodeksu wykroczeń, zgodnie z którym karze grzywny podlega ten, kto wbrew obowiązkowi nie wskaże na żądanie uprawnionego organu, komu powierzył pojazd do kierowania lub używania w oznaczonym czasie.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, iż wskazany przepis jest zgodny z Konstytucją. Stanowisko Trybunału Konstytucyjnego jest interesujące z uwagi na dotychczasowe orzecznictwo sądów powszechnych. Sądy przyjmowały, iż nie sposób wymagać od właściciela, by fakt powierzenia pojazdu innej osobie każdorazowo rejestrował, na wypadek gdyby osoba ta w trakcie prowadzenia pojazdu popełniła jakieś wykroczenie drogowe, zaś sam właściciel zostałby po kilku tygodniach lub miesiącach wezwany przez organy ścigania do precyzyjnego wskazania, komu powierzył pojazd w danym czasie.

Jednak, chociaż Trybunał Konstytucyjny nie stwierdził niezgodności z Konstytucją przepisu dotyczącego obowiązku wskazania sprawcy wykroczenia drogowego, to orzekł również, że nie ma podstaw prawnych adresowanie do właściciela lub posiadacza pojazdu przez uprawniony organ alternatywnego żądania wskazania, komu został powierzony pojazd do kierowania lub używania w oznaczonym czasie albo przyjęcia mandatu karnego za popełnione wykroczenie drogowe.

Zatem stosowana przez Inspekcję Transportu Drogowego oraz straże miejskie praktyka przy nakładaniu mandatów polegająca na alternatywnym wskazaniu możliwych dróg postępowania, która stanowi nieodłączny element wezwań do przyjęcia mandatu za popełnienie wykroczenia drogowego, nie ma podstaw prawnych.
    
Trybunał wskazał, iż w sytuacji, gdy uprawniony organ nie ma wątpliwości, kto jest sprawcą wykroczenia drogowego, nie może jednocześnie podejmować czynności zmierzających w kierunku ujawnienia innego sprawcy tego wykroczenia. Jednocześnie, jeżeli organ ma wątpliwości co do tego, czy sprawcą wykroczenia jest właściciel lub posiadacz pojazdu, nie może go ukarać mandatem karnym.

Zatem właściciel lub posiadacz ma obowiązek wskazania osoby kierującej jego pojazdem, niemniej jednak, dotychczasowa praktyka stosowana przez straż miejską i policję jest bezprawna. Warunkiem koniecznym ukarania mandatem jest brak alternatywnego wezwania, który jest dowodem wątpliwości organu co do sprawcy wykroczenia, co nie może mieć miejsca, by ukarać sprawcę mandatem.

Monika Rubach
Katarzyna Zając