Podatek PIT / Podatki i procedury podatkowe
16.01.2025 r.
4 min

Czy zmiana płci rodzi problemy podatkowe?

dr Małgorzata Rzeszutek

Doradca podatkowy

Skopiuj link
Podatek PIT / Podatki i procedury podatkowe
16.01.2025r.
4 min

Korekta płci to proces medyczny, który niekiedy trwa kilka lat i jest możliwy do dokonania w Polsce. Biologiczna zmiana płci, nie jest jednak tożsama ze zmianą płci w sensie prawnym. Uzyskanie medyczno-psychologiczno-seksualnego poświadczenia istnienia transseksualizmu daje dopiero podstawy do wystąpienia na drogę sądową. Datą, w jakiej człowiek zmienił płeć jest data prawomocności wyroku sądowego w tej sprawie.

Już w 1991 roku Sąd Najwyższy w wyroku III CRN 28/91 stwierdził, że płeć człowieka (integralność seksualna) jest elementem jego prawa stanu, które to prawo należy do kategorii praw osobistych człowieka, chronionych przez przepisy KC (art. 23 i 24). Poczucie przynależności do danej płci może być uznane za dobro osobiste (art. 23 KC) i jako takie podlega ochronie również w drodze powództwa o ustalenie na podstawie art. 189 KPC.

W związku z korektą płci pracownik powinien zaktualizować swoje dane osobowe, gdyż posiada oficjalnie prawo do posługiwania się nowymi danymi.

W przypadku zmiany danych osobowych pracownik ma obowiązek poinformować o tym fakcie pracodawcę. Jeżeli więc w związku z korektą płci pracownik zmienia np. imię lub nazwisko i inne dane powinny być zaktualizowane jego akta osobowe, umowa o pracę poprzez podpisanie porozumienia, złożony nowy PIT-2, itp.

Informacja o płci zakodowana jest na 10 pozycji numeru PESEL – cyfra parzysta oznacza kobietę, a nieparzysta – mężczyznę. Powoduje to, że w ślad za operacją zmiany płci, konieczna jest zmiana numeru PESEL (NIP w takich przypadkach pozostawałby bez zmian). Płatnik musi posiadać aktualne dane do wystawienia PIT-11 już w uwzględnieniem nowego numeru PESEL podatnika.
Płatnik składek powinien o zmianie płci poinformować ZUS, ma to znaczenie m.in. w zakresie prawa do emerytury i innych świadczeń. Konieczna jest też zmiana w danych wprowadzonych do PPK. W wyroku z dnia 27 kwietnia 2006 r. w sprawie Richards przeciwko Secretary of State for Work and Pensions (C-423/04) TSUE stwierdził, że odmowa przyznania osobie transpłciowej, która uzgodniła płeć z męskiej na żeńską bez zmiany w rejestrze urodzeń przynależności do płci – z racji niedopuszczalności dokonania wówczas takiej zmiany – prawa do emerytury w wieku właściwym dla kobiet, nie może być uznane za działanie zgodne z dyrektywą Rady 79/7/WE.

Następna konsekwencja to poinformowanie urzędu skarbowego o zmianie PESEL i danych osobowych niezbędnych do podawania w zeznaniach podatkowych dotyczących m.in. PIT, PCC, VAT. Po zmianie płci pojawia się temat rozliczenia w zeznaniu rocznym PIT wspólnie z małżonkiem. Osoby transpłciowe mają prawo do zawarcia małżeństwa z osobami o płci przeciwnej do ich nowo przypisanej płci i wówczas przysługuje im prawo do skorzystania ze wspólnego rozliczenia.

W przypadku osób fizycznych, które są wpisane do KRS jako udziałowcy, akcjonariusze czy członkowie organów zarządczych i nadzorczych niezbędne jest zgłoszenie zmian PESEL do opublikowania aktualizacji danych spółek w rejestrze sądowym. Podobna sytuacja dotyczy przedsiębiorców wpisanych do CEiDG. Jeśli przedsiębiorca ma zaciągnięty kredyt musi poinformować również bank o zmianie jego danych identyfikacyjnych czy też leasingodawcę.

Nadal sprawy zmiany płaci to nowy temat, który nie jest uregulowany w sposób wystarczający w polskim ustawodawstwie i jeszcze przez wiele miesięcy będzie budził wątpliwości prawne i podatkowe.