Podatnicy rozpoczynający biznesy czy inwestujący już w istniejące mają do wyboru kilka form prowadzenia działalności. Nieco mniej popularna a przez to mniej znana jest umowa spółki cichej. Umowa spółki cichej stanowi umowę nienazwaną, nieuregulowaną wprost w Kodeksie cywilnym czy Kodeksie spółek handlowych. Jest to jednak umowa powszechnie występująca w obrocie gospodarczym, a jej zawarcie dopuszczalne jest w ramach zasady swobody umów (art. 353(1) Kodeksu cywilnego). Istota spółki cichej opiera się na wniesieniu przez wspólnika cichego, dysponującego majątkiem rzeczowym lub finansowym, wkładu na rzecz drugiego wspólnika (jawnego), który prowadzi przedsiębiorstwo we własnym imieniu.

Wspólnik cichy w zamian za swój wkład (pieniężny lub niepieniężny) uczestniczy w zyskach przedsiębiorstwa wspólnika jawnego, nie ujawniając jednak się na zewnątrz i nie mając praw do majątku spółki. Wspólnik cichy nie odpowiada za zobowiązania spółki wobec wierzycieli.

Zgodnie ze stanowiskami organów podatkowych, przykładowo interpretacja Dyrektora KiS z 0112-KDIL2-2.4011.912.2022.2.IM, w sytuacji gdy wspólnikiem cichym wnoszącym wkład pieniężny do spółki cichej jest osoba fizyczna, której wkład do spółki cichej nie ma związku z prowadzoną działalnością gospodarczą (tj. zawarła umowę spółki cichej poza prowadzoną działalnością gospodarczą), przychód z tytułu udziału w zyskach spółki zakwalifikować należy jako przychód z kapitałów pieniężnych, z uwagi na analogię do sytuacji przewidzianej w art. 720 Kodeksu cywilnego. Wspólnik cichy nie będzie wykazywał już zysków w zeznaniu rocznym PIT, gdyż podatek potrącony został przez płatnika, podobnie jak przy dywidendzie. Przychód tego wspólnika z tytułu uczestnictwa w spółce cichej należy zakwalifikować do przychodów z kapitałów pieniężnych, zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 7 w zw. art. 17 ust. 1 pkt 1 ustawy PIT i opodatkować zryczałtowanym podatkiem dochodowym w stawce 19% a zwrot wkładu do spółki cichej na rzecz wspólnika jawnego nie będzie skutkował powstaniem przychodu po stronie wspólnika cichego.

Podobnie w przypadku podatku PCC, zawarcie umowy spółki cichej, uznanej w świetle przepisów Kodeksu cywilnego za umowę nienazwaną, nie należy do katalogu czynności cywilnoprawnych wymienionych w art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Czynności tego typu nie można również zakwalifikować, np. jako umowy pożyczki w rozumieniu Kodeksu cywilnego czy też umowy spółki (np. cywilnej), wymienionych w tym katalogu. A więc zawarcie umowy spółki cichej nie będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Również, w przypadku istniejącej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością są zalety stworzenia przez nią spółki cichej z innym podmiotem. Przykładowo, spółka kapitałowa, która stanie się wspólnikiem spółki cichej, nie utraci prawa do opodatkowania w formie estońskiego CIT (interpretacja Dyrektora KiS z 1 lutego 2023 r., sygn. 0111-KDIB1-1.4010.806.2022.

Spółka kapitałowa jako wspólnik cichy nie będzie miała też obowiązków w podatku VAT w zakresie podziału zysku z realizacji wspólnego przedsięwzięcia. Organy podatkowe potwierdzają ( m.in. w interpretacji Dyrektora KiS z 26 stycznia 2023 r., sygn. 0111-KDIB3-1.4012.808.2022.4.ICZ) iż strony umowy spółki cichej nie będą w tym przypadku świadczyć wobec siebie żadnych usług. Wniesienie środków pieniężnych (wpłata gotówkowa) przez partnera kapitałowego na rzecz spółki cichej a także wypłata zysku z realizacji wspólnego przedsięwzięcia, nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Czynności te nie stanowią dostawy towarów, o której mowa art. 7 ust. 1 ustawy ani świadczenia usług na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy, a tym samym nie zostaną wypełnione dyspozycje, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT. Tym samym wspólnicy nie są zobowiązani do dokumentowania tych czynności fakturami VAT.