Turysta chroniony przed niewypłacalnością biura podróży – instytucje prawne przewidziane w polskich i unijnych regulacjach

Stosownie do art. 7 dyrektywy 90/314, określony przedsiębiorca działający w branży turystycznej, powinien zapewnić, na wypadek swojej niewypłacalności, dostateczne zabezpieczenie, umożliwiające zwrot nadpłaconych pieniędzy oraz powrót konsumenta z podróży. Wskazana regulacja została implementowana artykułem 5 ustawy o usługach turystycznych. Na gruncie krajowej regulacji, biuro podróży (przedsiębiorca wykonujący działalność gospodarczą w zakresie organizowania imprez turystycznych lub pośredniczenia na zlecenie klientów w zawieraniu umów o świadczenie usług turystycznych), jest zobligowany zapewnić klientom, na wypadek swojej niewypłacalności:

• pokrycie kosztów powrotu klientów z imprezy turystycznej do miejsca wyjazdu lub planowanego powrotu z imprezy turystycznej lub samemu zapewnić taki powrót;
• zwrot wpłat wniesionych tytułem zapłaty za imprezę turystyczną w wypadku, gdy z przyczyn dotyczących organizatora turystyki lub pośrednika turystycznego oraz osób, które działają w ich imieniu impreza turystyczna nie zostanie zrealizowana w całości lub w części.

Wskazane zabezpieczenie może nastąpić w jednej z następujących form:

• zawarcie umowy gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej,
• zawarcie umowy ubezpieczenia na rzecz klientów,
• przyjmowanie wpłat klientów wyłącznie na rachunek powierniczy,
• w przypadku przedsiębiorcy posiadającego siedzibę w innym Państwie Członkowskim Unii Europejskiej lub na terenie Europejskiego Obszaru Gospodarczego – posiadanie zabezpieczenia finansowego uznawanego w państwie siedziby.

Co szczególnie istotne – treść gwarancji lub umowy ubezpieczenia musi obejmować upoważnienie dla marszałka województwa lub wskazanej przez niego jednostki do wydawania dyspozycji wypłaty zaliczki na pokrycie kosztów powrotu klienta do kraju. Obowiązek posiadania i regularnego przedkładania marszałkowi województwa aktualnych dokumentów udowadniających spełnienie powyższego wymogu trwa przez cały okres prowadzenia działalności – zatem nie tylko w sezonie turystycznym. Ponadto, marszałek województwa jest uprawniony do występowania na rzecz klientów w sprawach wypłaty środków z tytułu posiadanego zabezpieczenia. W przypadku bierności biura to właśnie marszałek prowadzi działania związane z organizacją powrotu klientów z imprezy turystycznej do miejsca wyjazdu lub planowanego powrotu z imprezy turystycznej.

Minimalna wysokość sumy gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej, a także sumy gwarancyjnej ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej, ustalana jest jako określony procent, zależny od rocznego przychodu z tytułu wykonywania działalności oraz pobierania przedpłat za organizowane imprezy turystyczne. Zabezpieczenie nie może jednak wynosić mniej niż kwota wskazana w rozporządzeniu, wynosząca od 4.500 euro do nawet 149.000 euro – w zależności od zakresu działania przedsiębiorcy. W odniesieniu do podmiotów rozpoczynających działalność (a zatem gdy kwota rocznego przychodu nie daje się ustalić), kwota zabezpieczenia waha się od 7.500 euro (dla podmiotów organizujących imprezy turystyczne i pośredniczące w zawieraniu umów o świadczenie usług turystycznych na terytorium Polski oraz krajów, mających lądową granicę z Polską, a w przypadku Federacji Rosyjskiej – wyłącznie w obrębie obwodu kaliningradzkiego) do nawet 250.000 euro (w przypadku imprez na terytorium państw europejskich i pozaeuropejskich z wykorzystaniem transportu lotniczego w ramach przewozu czarterowego).

Warto pamiętać, że polscy turyści nie są jedynymi poszkodowanymi przez upadłość biura podróży. Niezwykle barwny przykład, który w dodatku zapisał się na kartach unijnej integracji, został zaprezentowany w orzeczeniu Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 14 maja 1998 roku w sprawie C-364/96, Verein für Konsumenteninformation przeciwko sterreichische Kreditversicherungs AG. Na niedogodności zostali narażeni klienci austriackiego biura podróży Karthago-Reisen – okrytego tak złą sławą, że właściciel greckiego hotelu zażądał zapłaty za pobyt pod rygorem niewypuszczenia gości z zajmowanych pomieszczeń. Pokorni i spieszący się na lot turyści zapłacili żądaną kwotę, lecz po powrocie ubezpieczyciel biura nie zwrócił im poniesionych dodatkowych kosztów, a sprawa trafiła aż do Luksemburga – in casu przychylnego konsumentom.

Niewypłacalność biur podróży dotyka turystów niezależnie od narodowości. Regulacje zawarte w ustawie o usługach turystycznych, a wymuszone prawem unijnym, mają za zadanie zapewnić zaspokojenie roszczeń poszkodowanych turystów w jak najwyższym stopniu oraz bezpieczny i sprawny powrót do domu – także w aspekcie braku napotykania hotelarzy, grożących swym gościom „aresztem hotelowym”. Do uznania osób dotkniętych niewypłacalnością biur podróży, autorzy pozostawiają werdykt, czy opisane w artykule instytucje prawne faktycznie odnoszą zamierzony skutek, zapewniając kompleksową ochronę.

Jakub Barwaniec
Artur Tim