Skopiuj link
Podatnik złożył wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania podatkiem VAT należności z tytułu odstąpienia od umowy przedwstępnej.
Podatnik wskazał, że kupuje od osób fizycznych, które nie są podatnikami VAT, towary używane, a następnie sprzedaje je osobom trzecim. Rozważa, by przed zawarciem umowy właściwej, podpisać ze sprzedającymi umowę przedwstępną. Miałaby ona zawierać określony termin, do którego strony zobowiązują się zawrzeć umowę właściwą. Na podstawie umowy przedwstępnej Podatnik wypłacałby sprzedającemu zaliczkę na poczet późniejszej dostawy towaru. Umowa przedwstępna dawałaby wnioskodawcy możliwość dokładnego sprawdzenia towaru. Pozytywny rezultat takiego sprawdzenia byłby podstawą zawarcia umowy właściwej.
Postanowienia umowy przedwstępnej dawałyby możliwość odstąpienia od umowy bez podania przyczyny za zapłatą odstępnego, przy czym odstąpienie to byłoby możliwe tylko do dnia, w którym strony zobowiązały się zawrzeć umowę właściwą. W przypadku odstąpienia od umowy przez sprzedającego, wnioskodawcy przysługiwałby zwrot uprzednio wypłaconej zaliczki oraz ustalona w umowie kwota odstępnego. Jeżeli natomiast nie miałoby miejsca odstąpienie od umowy, to po podpisaniu ze sprzedawcą umowy właściwej podatnik sprzedawałby zakupiony towar osobom trzecim, opodatkowując VAT marżę uzyskaną na transakcji.
Podatnik zadał pytanie, czy powinien traktować należności wypłacone przez sprzedającego z tytułu odstąpienia od umowy przedwstępnej jako niepodlegające podatkowi od towarów i usług?
Zdaniem Podatnika, odstępne i kary umowne powinno się traktować jako opłaty będące poza zakresem VAT (niepodlegające VAT), nie stanowią bowiem wynagrodzenia za wykonanie czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 ww. ustawy, a przede wszystkim odpłatnego świadczenia usług na terytorium kraju.
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w wydanej indywidualnej interpretacji uznał stanowisko Podatnika za nieprawidłowe.
Wskazał, że w myśl art. 8 ust. 1 pkt 2 tej ustawy – przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji.
Definicja świadczenia usług ma charakter dopełniający definicję dostawy towarów i jest wyrazem realizacji powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług transakcji wykonywanych przez podatnika w jego działalności gospodarczej.
Szeroki charakter świadczenia usługi potwierdzają także przepisy ustawy Kodeks cywilny. W świetle art. 353 § 2 k.c., świadczenie może polegać na działaniu albo na zaniechaniu. Tak więc na świadczenie może składać się zachowanie polegające na działaniu (dokonanie czynności na rzecz innego podmiotu) albo na zaniechaniu (zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji).
Organ podkreślił, że szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnienia adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania. Istotą odszkodowań nie jest zatem płatność za świadczenie, lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną – świadczenie w zamian za wynagrodzenie, co oznacza, że otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika.
Podsumowując organ stwierdził, że wypłacane na rzecz wnioskodawcy należności otrzymane od sprzedającego z tytułu odstąpienia od umowy przedwstępnej stanowi wynagrodzenie za usługę i będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT, jako odpłatne świadczenie usług.
W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach Podatnik wniósł o uchylenie zaskarżonej interpretacji.
Zdaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach skarga jest niezasadna.
W ocenie Sądu odstąpienie od zawarcia przyrzeczonej umowy oraz wypłata odstępnego jest konsekwencją realizacji umowy przedwstępnej. A zatem obydwa te zdarzenia (w tym przede wszystkim wypłata określonej kwoty z tytułu odstępnego) są konsekwencją dwustronnej czynności prawnej, jaką jest umowa przedwstępna. Strony stosunku prawnego przyjęły w niej rozwiązanie, zgodnie z którym swoistą zapłatą za niezawarcie przyrzeczonej umowy sprzedaży i za niedostarczenie konkretnego, przyrzeczonego towaru będzie wypłata odstępnego. Jest to swoista cena tolerowania (znoszenia) przez Podatnika tego, że konkretna osoba (jego kontrahent) nie zawarł z nim umowy i nie dostarczył mu obiecanego towaru. Dla tego dostawcy jest to zaś zapłata za gwarantowaną postanowieniami umowy przedwstępnej, możliwość niesprzedania obiecanego towaru. Wszystko to ma natomiast związek z planowaną przez skarżącego działalnością gospodarczą. W przekonaniu Sądu, zachowanie to spełnia cechy usługi (odpłatnej usługi), wskazane w art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT. Zatem stanowisko organu wyrażone w wydanej interpretacji indywidualnej jest prawidłowe.
Wynagrodzenie otrzymane przez usługodawcę (Podatnika) stanowi faktyczne odzwierciedlenie wartości usługi świadczonej na rzecz usługobiorcy (jego kontrahenta). Jest nią akceptacja dla odstąpienia od zawarcia umowy sprzedaży. Trudno w tym kontekście mówić o szkodzie poniesionej przez Podatnika. Wynagrodzenie to jest wynikiem wykonania umowy przedwstępnej, a nie rezultatem niewykonania lub nienależytego wykonania umowy sprzedaży, bo do umowy przyrzeczonej nie doszło.
Sąd stwierdził, że przedstawione stanowisko jest zbieżne z prezentowanym w orzecznictwie sądów administracyjnych w podobnych sprawach (por. m.in. wyroki NSA w sprawach sygn. I FSK 794/16 i I FSK 819/15). Ponadto WSA w Gliwicach w tożsamym stanie faktycznym i prawnym zajął stanowisko w wyroku z 23 maja 2018 r., sygn. III SA/Gl 159/18.
oprac.: Wojciech Zajączkowski