Może zaistnieć jednak sytuacja, że w umowie sprzedaży sprzedający zastrzega, iż prawo własności towaru przechodzi na kupującego (nabywcę) wraz z zapłatą całości umówionej kwoty (ostatniej raty). Wówczas, do momentu uregulowania ostatniej płatności, rzecz (nabyty środek trwały) pozostaje własnością sprzedającego. Jeżeli sprzedawca zastrzegł sobie własność sprzedanej rzeczy ruchomej aż do uregulowania ceny, wówczas w razie wątpliwości uznaje się, że przeniesienie własności rzeczy nastąpiło pod warunkiem zawieszającym (art. 589 kodeksu cywilnego). Oznacza to, że własność rzeczy nie przechodzi na nabywcę, jeśli nie zostanie uiszczona ostatnia rata ceny. Ma to swoje skutki podatkowe niekorzystne dla nabywcy.

Podatkowo, zgodnie art. 22a ustawy PIT, amortyzacji podlegają stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania środki trwałe. Kosztem uzyskania przychodów są odpisy z tytułu zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (odpisy amortyzacyjne). Przy umowach z zastrzeżeniem prawa własności przez sprzedawcę, płacone w międzyczasie raty należy uznać za zaliczki na poczet ceny, które ostatecznie „skumulują” wartość początkową środka trwałego (art. 22a ust. 1 pkt 1 ustawy PIT). Amortyzacja jego jest więc możliwa tylko wtedy, gdy podatnikowi przysługuje prawo własności.

Takie stanowisko potwierdzają również organy podatkowe, przykładowo pismo Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach, IBPBI/2/423-1118/08/AP z 26.02.2006 r., zgodnie z którym własność lub współwłasność składnika majątkowego jest jednym z warunków, którego spełnienie pozwala na dokonanie odpisów amortyzacyjnych od tego środka trwałego. Organ stwierdził, że jeśli zakupione na raty np. maszyny będą stanowiły własność sprzedającego do momentu zapłaty, to w związku z tym, że podatnik nie jest ani właścicielem, ani współwłaścicielem wykorzystywanych na potrzeby działalności gospodarczej przedmiotowych maszyn, nie może dokonywać odpisów amortyzacyjnych. Oznacza to, że nie może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu odpisów amortyzacyjnych od zakupionych, ale nie stanowiących jego własności środków trwałych w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym.

Wyjątek stanowi art. 22 ust. 1s ustawy PIT, na podstawie którego możliwe jest zaliczenie do kosztów podatkowych wpłaty na poczet nabycia fabrycznie nowego środka trwałego (z grupy 3-6 i 8 KŚT), którego dostawa zostanie wykonana (przeniesienie własności którego nastąpi) w następnych okresach sprawozdawczych. Przepis ten stosuje się jednak pod pewnymi warunkami, m.in., że wartości początkowa środka trwałego wynosi co najmniej 10 000 zł.

Podpisując umowy ratalne trzeba więc dokładnie przeanalizować zapisy o momencie przeniesienia własności towaru, tak aby podatkowo jak najszybciej skorzystać na tym rozwiązaniu jednocześnie rozkładając wydatek na częściowe zapłaty w określonych terminach.
dr Małgorzata Rzeszutek

doradca podatkowy