Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym reguluje ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych, wskazując w art. 6 katalog podmiotów, które podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Dla rozstrzygnięcia obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym koniecznym jest ustalenie czy dana osoba posiada jeden z tytułów ubezpieczenia określonych tym przepisem. W sytuacji, gdy polski zleceniodawca, posiadający na terytorium Polski swoją siedzibę zawiera umowę zlecenia z obywatelem np. Ukrainy, który posiada status ucznia szkoły ponadpodstawowej lub status studenta to na zleceniodawcy nie będzie ciążył obowiązek odprowadzania za tę osobę składek na ubezpieczenia społeczne. Przy ustalaniu obowiązku ubezpieczeń społecznych studenta czy ucznia wykonującego pracę na podstawie umowy zlecenia nie ma znaczenia zarówno jego obywatelstwo, jak i kraj odbywania przez niego studiów. Stanowisko takie zaprezentował ZUS m.in. w decyzji z 9 czerwca 2023r., sygn. DI/100000/43/442/2023.

Jeżeli natomiast dana osoba, za którą były opłacane składki na ubezpieczenia społeczne przedstawi później zaświadczenie, że w tym okresie była uczniem lub studentem i jednocześnie w okresie wykonywania umowy zlecenia nie miała ukończonych 26 lat, płatnik na tej podstawie powinien wyrejestrować ją z okresem wstecznym z ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego oraz złożyć korektę dokumentów rozliczeniowych za ten okres. Reasumując płatnik składek ma obowiązek wyrejestrować zleceniobiorcę (który nie ukończył 26 łat) z ubezpieczeń społecznych z dniem, od którego rozpoczął studia (nauka), a nie od daty otrzymania zaświadczenia. Gdy zaświadczenie zostanie przedstawione z opóźnieniem płatnik składek ma obowiązek złożyć odpowiednią korektę dokumentów ubezpieczeniowych.

Natomiast, w przypadku nierezydenta z innego kraju UE, zgodnie z zasadami obowiązującymi w Unii Europejskiej, składki powinny być co do zasady płacone w kraju wykonywania pracy (dotyczy to także zleceniobiorców). Na mocy art. 11 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z 29.04.2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.Urz. UE L z 2004 r. Nr 166, str. 1 ze zm.) osoby, do których stosuje się to rozporządzenie, podlegają ustawodawstwu tylko jednego państwa członkowskiego – zgodnie z tą zasadą osoba wykonująca w państwie członkowskim pracę najemną (w tym zlecenie) lub pracę na własny rachunek podlega ustawodawstwu tego państwa członkowskiego a nie innego kraju UE, w którym siedzibę ma zleceniodawca. Przykładowo, jeżeli zleceniobiorca jest rezydentem polskim i będzie wykonywał pracę w Polsce i w Austrii, co do zasady będzie podlegał ubezpieczeniom polskim pod warunkiem, że zleceniodawca wyposaży zleceniobiorcę w formularz ZUS A1, który będzie potwierdzał ten fakt. Dodatkowo na wszelki wypadek zleceniobiorca powinien mieć kartę EKUZ (potwierdza on fakt ubezpieczenia do celów zdrowotnych).
dr Małgorzata Rzeszutek

doradca podatkowy